Erdem AteÅŸ
EPSDER Yönetim Kurulu BaÅŸkanı

TS 825- Binalarda Isı Yalıtım Kuralları Standardı’nın yürürlükten kalkan 2000 versiyonu TSE 825:2000, ruhsat aÅŸamasında binaların enerji verimliliÄŸi yönünden performansının deÄŸerlendirildiÄŸi bir standarttı. TS 825 standardının bu eski versiyonuna göre, binaların sadece metrekare başına ne kadarlık bir ısıtma enerjisine ihtiyaç duyduklarını hesaplanıyor ve bu ihtiyaca göre bina duvarının ve yalıtım katmanlarının kalınlığının ne olacağı tasarımcı tarafından belirleniyordu. Ancak, ülkemizde dört mevsimi yaşıyoruz. Hem sıcak hem soÄŸuk hem çok soÄŸuk hem ılıman bölgelerimiz var. Fakat eski TSE 825 Standardı, sadece binayı ısıtma ihtiyacı açısından ele alıyor, iklim bölgesi sıcak da olsa soÄŸuk da olsa, ısıtma enerjisi ihtiyacı üzerinden binalara bir enerji sınırlaması getiriyordu. Bu durum sıcak iklim bölgelerindeki binaların ısıtma enerjisi ihtiyacı az olduÄŸundan, bu bölgelerdeki binaların yalıtıma ihtiyacı olmadığı sonucunu doÄŸruyordu. Halbuki, sıcak bölgelerimizdeki binalarda artık çok yoÄŸun bir soÄŸutma enerjisi sarf ediliyor. SoÄŸutmada genellikle kullanılan elektriÄŸin, ısıtmada yaygın olarak kullanılan doÄŸalgazla arasında ciddi bir fiyat farkı bulunuyor. Ayrıca, bir ortamı 1°C soÄŸutmak için harcanan enerji, 1°C ısıtmak için harcanan enerji miktarından daha fazladır. Enerji Kimlik Belgesi ve Binalarda Enerji Performansı YönetmeliÄŸi (BEP-TR) ısıtma ve soÄŸutmayı dikkate alan binalarda bütünleÅŸik bir tasarım felsefesini uygularken TS 825’in eski hali, sadece ısıtma tarafını dikkate alan bir standart olarak yürürlükteydi. Standardın 2024 versiyonu olan TS 825:2024 revizyonunda soÄŸutma ihtiyacının hesaplanmasına yönelik ilaveler yapılmış, ülkemizin soÄŸuk bölgelerinde ısıtma ihtiyacına, sıcak bölgelerinde ise soÄŸutma ihtiyacına göre tasarım yapılmasına imkân saÄŸlanmıştır.

Standartta yapılan deÄŸiÅŸikliklerin neticesinde hem ısıtma hem de soÄŸutmayı ele alacak yeni metodolojiye göre yeni enerji limitleri, Çevre Åžehircilik ve Ä°klim DeÄŸiÅŸikliÄŸi Bakanlığı tarafından yeniden tayin edilerek 70-90 kWh/m2 olacak ÅŸekilde yürürlüÄŸe sokulmuÅŸtur. Birçok geliÅŸmiÅŸ ülkede binalar, birim metrekaredeki yıllık enerji tüketimi 30-50 kWh/m2 olacak ÅŸekilde yalıtımlı olarak inÅŸa ediliyor. Türkiye’de ise eski standarda göre birim metrekarede yıllık 120-150 kWh/m2 seviyesinde enerji harcayan binalar inÅŸaa edilmekteydi. Standardın revizyonu ile bu anlamda ciddi bir iyileÅŸtirme saÄŸlandı. Fakat, gayri safi milli hasılası bizden çok daha yüksek olan geliÅŸmiÅŸ ülkelerdeki 30-50 kWh/m2 arasındaki rakamlara göre, standardın bu yeni halinin bile yine yetersiz kaldığı anlaşılıyor.

Standardın yeni versiyonunda, binalarda tüketilmesine izin verilen enerji limitlerinin yanında U deÄŸerlerinde, yani binaların dış yapı elemanlarının, yani döÅŸeme, duvar, çatı, kapı pencere doÄŸrama olarak tabir edilen yapı elemanlarının ısıl geçirgenliÄŸini gösteren bir birim deÄŸerlerinde de bir iyileÅŸme yapıldı. Artık, standardın eski versiyonunda olduÄŸu gibi sadece enerji limitlerine uyulması mecburi deÄŸil, yeni mevzuatta hem enerji limitlerine hem de tavsiye edilen U deÄŸerlerine uyulmak zorunda. yapı kullanma izin aÅŸamasında yapı elemanlarının U deÄŸerlerine bakılıyor. Söz konusu iyileÅŸtirmelerle birlikte 2008’deki düzenlemelerden %25 daha verimli binaların yolu açıldı. Tabii ki bu oran, yeni inÅŸaa edilecek binalar için geçerli bir oran ve standart mevcut yapıları zorunlu olarak tam kapsamadığı için mevcut yapı stokunda düzenleme yetersiz kalıyor.

Standardın eski halinde dört olan iklim bölgesi sayısı, standardın yeni versiyonunda altıya çıkarıldı. Her ilin, hatta aynı ilin farklı ilçelerinin ne kadar ısı derece gün ne kadar soÄŸutma derece gün oldukları tespit edildi ve gruplandı. Eski TS 825, ısıtma odaklı çalıştığı için eski belirlenen bölgeler en düÅŸük sıcaklıklara göre belirlenmiÅŸti. Yeni TS 825’te kışlar soÄŸuk, baharlar ılık, yazlar sıcak. En düÅŸük deÄŸere göre ısıtmaya odaklanıldığı için en düÅŸük sıcaklığa göre çalışan bir iklim verisi kullanılıyordu. Yeni TS825’te ise sıcak iklim bölgelerinde yazın 34 Ö¯C’ye göre ve soÄŸuk iklim bölgelerinde kışın eski versiyondaki gibi -5 Ö¯C deÄŸil, -15°C’ye göre hesap yapılıyor.

Bir diÄŸer önemli fark ise, bir önceki düzenlemede, binanın fonksiyonu, yani kullanım amacı ne olursa olsun, binalar için genel geçer sadece bir enerji limiti vardı. Bina okul da olsa, alışveriÅŸ merkezi de olsa veya konut da olsa, ofis binası da olsa standart tarafından enerji limitleri açısından aynı ÅŸekilde deÄŸerlendiriliyordu. Yeni standarda göre, binaların enerji limitleri, kullanım amaçlarına göre ayrı ayrı belirlenmiÅŸ oldu.

TS825:2024 standardı, ısıl direnci yüksek, daha kalın ve daha nitelikli ısı yalıtım malzemeleri ile yalıtılmış, daha yüksek enerji verimliliÄŸine sahip binaların tasarlanmasını ve inÅŸaa edilmesini zorunlu kılıyor. Mesela artık 3-4 cm’lik malzemeler deÄŸil de ortalama 10-15 cm kalınlığındaki yalıtım ürünlerinin kullanılması zorunlu olacak. Isı yalıtım malzemelerinin enerji verimliliÄŸine etkisi çok fazla olsa da ısıl direnci daha yüksek olan, daha kalın ve veya daha iyi ısı iletkenlik deÄŸerine sahip ısı yalıtım malzemesinin tercih edilmesinin toplam bina ve uygulama maliyetine olan etkisi oldukça azdır. Isı yalıtım uygulaması maliyetleri, yalıtım malzemesinin maliyetinin dışında, yalıtım kalınlığından bağımsız olarak yapıştırıcı, sıva, dübel, file, profil ve bunun gibi yardımcı malzeme maliyetleri, boya, dış cephe kaplaması, alçı levha gibi iç yüzey kaplamaları, ÅŸap gibi tamamlayıcı malzeme maliyetleri ve iskele ile iÅŸçilik maliyetlerinden oluÅŸur. Tüm bu maliyetlerin içerisinde ısı yalıtım malzemesinin performansının veya kalınlığının iyileÅŸtirilmesinden oluÅŸacak ilave maliyet, oldukça düÅŸüktür. Isıl direnci daha yüksek olan, daha kalın ve veya daha iyi ısı iletkenlik yerine sahip ısı yalıtım malzemelerinin kullanımı, ilk yatırım maliyetlerini belirli bir seviyede arttırıyormuÅŸ gibi gözükse de binanın enerji ihtiyacının azalmasına baÄŸlı daha küçük kapasiteli kazan, klima, kombi gibi iklimlendirme cihazları ile daha düÅŸük kapasiteli radyatör, sirkülasyon pompası, genleÅŸme tankı gibi tesisat elemanlarının binaya yeterli olması, mekanik tesisatın ilk yatırım maliyetlerinde tasarruf saÄŸlamaktadır. Ä°lk yatırım maliyetlerinden elde edilen tasarruf ile yalıtım malzemelerinden kaynaklanan ilave maliyet artışı fazlası ile karşılanmaktadır.

Yeni TS 825 de eskisi gibi yeni yapılacak binalar için geçerli olduÄŸu için, yeni yapılacak binaların yanından sayısı oldukça fazla olan on milyonluk mevcut yapı stokunun da enerji verimli hale getirilmesi gerekiyor. GeliÅŸmiÅŸ ülkelerde bu anlamda çalışmalar yürütülüyor ve mevcut binalar, mevcut yalıtımların kalınlaÅŸtırılması, yenilenebilir enerji kaynaklarının kullanımı gibi yöntemlerle iyileÅŸtiriliyor. Özellikle 2000 yılı öncesi yapılan binalarımız hem yapı güvenliÄŸi hem de enerji verimliliÄŸi açısından sorunlu binalar olarak karşımıza çıkıyorlar. Bunların çoÄŸunun kentsel dönüÅŸüme girmesi gerekiyor. 2000-2011 arası yapılan binalar ise, yapı güvenliÄŸi açısından deÄŸil de daha çok enerji verimliliÄŸi açısından iyileÅŸtirilmesi gereken binalar olarak deÄŸerlendirilmektedir. Bu binaların enerji verimli hale getirilmesi için finansal teÅŸvik mekanizmaları ÅŸarttır. Ödenecek fatura bedelleri karşılığı vatandaÅŸlarımıza saÄŸlanacak kredilerle sürdürülebilir finansal çözümlerin yaygınlaÅŸtırılması lazım. Enerji verimliliÄŸi, enerjide dışa bağımlı ve sürekli nüfusu ve enerji talebi artan ülkemiz için oldukça önemlidir. Enerjinin %70’ini yurtdışından temin ediyoruz, enerjinin %32,3’ünü binalarda tüketiyoruz. Bunun da yaklaşık %70-80’ini binalarda ısıtması ve soÄŸutma amacıyla kullanıyoruz. Bu enerji ithalatını azaltmak binalarda yapılacak yalıtım uygulamaları ile gerçekleÅŸtirilebiliyor. Harcanan o kadar enerjiye raÄŸmen vatandaÅŸ, bir de saÄŸlıklı ve konforlu ısınmama derdi yaşıyor. Yalıtımsız duvarlar, sızdıran çatılar dolayısıyla maalesef konfor koÅŸulları da çok düÅŸük. Yani hem ciddi para ödeniyor hem de konforsuz koÅŸullarda yaÅŸanıyor. Bu standart, bu tür problemleri de oldukça azaltacak.

Standart, mevcut binaları da kapsayacak ÅŸekilde geniÅŸletilmeli; U deÄŸerleri ve enerji limitleri revize edilmeli; ısı yalıtım malzemesi kalınlıkları ve performansları artırılmalı; vatandaÅŸa yönelik finansal teÅŸvik mekanizmaları geliÅŸtirilmelidir. Bunlar bugünlerde geliÅŸmiÅŸ ülkelerin uyguladığı olduÄŸu unsurlardır. Bu söz konusu unsurlara ihtiyacımız var. Ama, kısa vadede öncelikle yeni yürürlüÄŸe giren TS 825:2024-Binalarda Isı Yalıtım Kuralları Standardı gerekliliklerini uygulamak, binaları bu standarda göre tasarlamak ve bu tasarımlara uygun ÅŸekilde inÅŸaa etmek ve bu uygulamaları denetlemek gerekiyor.