10 Temmuz 2013 | TEKNİK MAKALE 112. Sayı (Temmuz 2013)

İNŞAAT MÜH. ERDEM ATEŞ BASAŞ Ambalaj ve Yalıtım A.Ş. Satış & Pazarlama Koordinatörü
EPS (Genleştirilmiş Polisi-tren)’den mamül ısı yalıtım levhaları, 01/01/ 2007 tarihinden itibaren 24870 sayılı Resmi Gazete ile yayınlanan Yapı Malzemeleri Yönetmeliği (89/106/EEC) kapsamında olup, “CE” işareti taşımak zorunda olan ürünler arasındadır. Bilindiği üzere, “CE” işaretine sahip ürün, “güvenli ürün”dür.

27 Haziran 1991 tarihinden itibaren, 89/106/EEC Yapı Malzemeleri Direktifi (CPD Construction Products Directive) üye ülkelerde zorunlu olmuştur. CPD, Avrupa Birliği’nin yirmi binin üzerindeki ürün grubu için geliştirdiği yeni yaklaşım direktifleri kapsamında yürürlüğe girmiştir. 8 Eylül 2002 tarih ve 24870 sayılı Resmi Gazete ile Türkiye’de de Yapı Malzemeleri Yönetmeliği (89/106/EEC) olarak yayınlanmış ve zorunlu hale gelmiştir. Yapı Malzemeleri Yönetmeliği 89/106/EEC direktifinin uyumlaştırılmasıdır. Bu yönetmeliğe uyum ile ülkemizde üretilen yapı malzemelerin yurtiçinde ve Avrupa Birliği üyesi ülkelerde serbestçe dolaşımı sağlanmaktadır. 01.01.2007 tarihinden itibaren de iç piyasaya sunulabilmesi için CE işareti taşıması zorunludur.

Bu “CE” işaretinin gerektirdiği etiketlemenin/işaretlemenin de ürün ve/veya ürün ambalajı üzerinde bulunması, standartlar gereği zorunludur. Dolayısıyla, “CE” işareti ve bu işaretin gerektirdiği etiketi/işareti taşımayan EPS ısı yalıtım levhalarını piyasaya sürmek kesinlikle yasaktır. Bu tip ürünler, piyasa denetimlerindeki eksiklik yüzünden ne yazık ki bazı üreticiler tarafından piyasaya sürülmektedir. Tüketicinin, son kullanıcının, yalıtımı uygulayanın, yüklenicinin, proje müellifinin ve işverenin kendi güvenliği ve yapının güvenliği açısından, güvenli ürün olan “CE” işaretli ürünleri tercih etmesi, kullanması ve kullandırtması gereklidir. Aslında, “CE” işaretine sahip olmayan EPS ısı yalıtım levhalarını pazara sunmak bir suç, bu ürünleri alıp kullanmak da işlenen suça alet olmaktır.

“CE” işareti gereği EPS ısı yalıtım levhalarının üzerlerinde ve/veya ambalajlarında bulunması gereken teknik bilgiler vardır ve bu zorunlu teknik bilgilerin neler olduğu, neleri içermesi gerektiği ve bunun gibi şartlar yine ürün standardı olan TS EN 13163’te açıkça belirtilmiştir. TS EN 13163, Avrupa’da ve ülkemizde de geçerli olan, EPS ısı yalıtım levhalarının ve özelliklerinin sınıflandırmasını içeren zorunlu bir standarttır. Bu standarda göre üretilen EPS ısı yalıtım levhaları, yapılacak Uygunluk Değerlendirmesi sonucunda “CE” işareti taşımaya hak kazanırlar. Bahsi geçen Uygunluk Değerlendirmesi’nin nasıl yapılması gerektiği ve neleri içerdiği de standart kapsamında yer almaktadır.

Farklı bir yönetmelik ve/veya standart ile aksi belirtilmedikçe her EPS ısı yalıtım levhasının yapılacak uygulamadan bağımsız olarak, sahip olması gereken sınıflar TS EN 13163’te belirtilmiştir ve her EPS ısı yalıtım levhasının uygulamadan bağımsız olarak etiketinde/işaretlemesinde içermesi gereken özellikler ve bunlara ait sınıflar standartta belirtilmiştir.

Standart, her özellik için birden fazla sınıf tanımlamaktadır. Diğer tüm ürün normlarında (EN) olduğu gibi, bu standart da hangi uygulamada hangi sınıfın kullanılacağına dair bir açıklama getirmemektedir. Uygulama standardına göre ayrıca sınıfların uygunluğunun değerlendirilmesi gerekir. Zaten, TS EN 13163’ün “1. Kapsam” bölümünde aynen şu ifadeler yer almaktadır: “Bu standart, belirli bir uygulama amacına göre mamulün uygunluğunu belirlemek için, mamulün herhangi bir özelliği açısından sahip olması gereken sınıf veya seviyeleri belirtmez. Belirli bir uygulama alanı için gerekli mamul sınıfı ve seviyeleri yönetmeliklerde veya bu standartla diğer standartlarda bulunabilir.”


Şekil 2. CE İşareti ve Etiket Örneği

TS EN 13163’e göre bir ürünün, uygulamadan bağımsız olarak standartta belirtilen herhangi bir sınıfta olması yeterli iken, EPS ısı yalıtım levhaları ile yapılacak olan harici kompozit ısı yalıtım sistemleri (ETICS ya da daha yaygın adıyla mantolama) uygulamalarında kullanılacak EPS ısı yalıtım levhaları, diğer tüm EPS ısı yalıtım levhaları gibi TS EN 13163’e uygun olma ve “CE” işareti taşıma zorunluluğu yanında, TS EN 13499 -Isı Yalıtım Malzemeleri-Binalarda Kullanılan Genleştirilmiş Polistren Esaslı Harici Kompozit Isı Yalıtım Sistemleri (ETICS)-Özellikler standardında belirtilen minimum sınıfları ve kriterleri de sağlamak ve etiketinde/işaretlemesinde her EPS ısı yalıtım levhasının etiketlemesinde/işaretlemesinde bulunması gereken sınıflara ek olarak, TS EN 13499’daki bu minimum sınıfları belirtmek zorundadırlar. Yani, TS EN 13163 uygulamadan bağımsız daha genel, EPS malzemenin sahip olabileceği minimum sınıfları tanımlayan bir standart olup, mantolamada (ETICS) kullanılacak EPS ısı yalıtım levhasının sağlaması gereken minimum şartlar ve malzemenin sahip olması gereken minimum sınıflar TS EN 13499’da belirtilmiştir.


Resim 1. Isıl Direnç Deneyi

Tüm bu standartlarda belirtilen tüm malzeme sınıf ve seviyeleri, yine standartlarda belirtilen laboratuvar ortamlarında, belirtilen şartlar altında, belirtilen test cihazları ve yöntemleri ile belirlenmelidir.

TS EN 13499 gereği olan şartlar ve bunların anlamları aşağıda verilmiştir:

Isıl Direnç: Malzemenin ısıl direnci, yani ısı iletkenlik katsayısının malzeme kalınlığına bölünerek, hesaplanan değeri en az 1,00 W/m2K olmalıdır. Bu özellik için bir minimum değer belirlenmiş olmasının sebebi, yalıtım özelliğinin hem ısı iletkenlik katsayısına hem de malzeme kalınlığına bağlı bir özellik olmasıdır. Bilindiği gibi, malzeme ne kadar kalın olursa ve ısı iletkenlik değeri ne kadar düşük olursa, o kadar çok yalıtım sağlar ve yapılan tasarruf da artmış olur. Bu belirlenmiş olan minimum ısıl direnç değerine ulaşabilmek için ısı iletkenlik katsayısı mümkün olduğunca düşük olan malzemeyi, mümkün olan en yüksek kalınlıkta kullanmak gerekir. Bu da uygun hammadde seçimi ile EPS taneciklerinin iyi bir şekilde kaynaşacağı, yani bitmiş ürün olan levhada taneciklerin oluşturduğu bal peteği görünümüne sahip, kaliteli ve doğru yoğunlukta üretim yapılması ile sağlanabilir.

Yüzeylere Dik Çekme Dayanımı: Klasik sistemde malzemenin yüzeylere dik çekme gerilmesi en az 100 kPa (kilo Pascal) olmalıdır. EPS ısı yalıtım levhalarının raylar arasına tespit edildiği sistemlerde malzemenin yüzeylere dik çekme gerilmesi en az 150 kPa (kilo Pascal) olmalıdır. Bu özellik için minimum bir değer belirlenmiş olmasının sebebi, cepheye dik doğrultuda oluşabilecek rüzgâr etkilerinden dolayı ısı yalıtım malzemesinin hasar görmemesi ve sistemin bütünlüğünün bozulmamasıdır. Bu minimum şartların yakalanabilmesi de ancak birbirleriyle iyi kaynaşmış olan EPS tanelerinden (bal peteği görünümü) meydana gelene kadar levhaların doğru bir yoğunlukta kullanılması ile mümkündür. Ayrıca, bitmiş ürün levhadaki bal peteği görünümü ve doğru yoğunluk haricinde üretimde kullanılmış geri dönüşümlü malzeme oranının da yüksek olmaması gerekir. Yüksek oranda geri dönüşüm malzemesi kullanmak, levhaların mekanik dayanımlarının kötü yönde etkilenmesine sebebiyet verebilir.


Resim 2. Yüzeylere Dik Çekme Deneyi

Boyutsal Kararlılık: Malzemenin boyutsal kararlılığı en fazla ± %0,2 olabilir. Bu özellikte bir sınır tanımlanmış olmasının sebebi, ısı yalıtım levhalarının piyasaya sunuldukları andan itibaren şekil ve boyut değişikliklerinin belirli sınırlar içinde kalmasını sağlamaktır. Aksi halde, uygulamada ve uygulama sonrasında ısı köprüleri, gereğinden fazla sıva ve/ veya kaplama malzemesi tüketimi, levhaların döşendikleri zaman aralarında boşluklar oluşması ve/veya levhaların dış yüzeylerinin aynı düzlemde bulunmaması gibi çok ciddi sorunlar yaşanabilir. Bu belirtilmiş değerlere ancak uygun şekilde üretilmiş ve dinlendirilmiş malzeme ile ulaşılabilir. Tavsiye edilen dinlendirme süresi 28 gündür (4 hafta).

Gönyeden Sapma Toleransı: Malzemenin gönyeden sapma toleransı 1 metrede en fazla ± 2 mm olabilir. Gönyeden sapma durumu, levhaların kesim kalitesi ile ilişkili bir durumdur.


Resim 3. Gönyeden Sapma Toleransı Deneyi

Düzlemsellik Toleransı (Yüzey Düzgünlüğü): Malzemenin düzlemsellik toleransı en fazla ± 5 mm olabilir. Yüzey düzgünlüğü, levha kesim öncesi dinlendirme süresi ve kesim kalitesi ile ilgilidir.


Resim 4. Düzlemsellik Toleransı

Uzunluk Toleransı: Malzemenin uzunluk toleransı en fazla ± 2 mm olabilir. Uzunlukta meydana gelen sapmalar, kesim kalitesi ve ürünün kesim öncesindeki dinlendirme süresi ile alakalıdır.


Resim 5. Uzunluk Ölçümü Deneyi

Genişlik Toleransı: Malzemenin genişlik toleransı en fazla ± 2 mm olabilir. Bu özellik, kesim kalitesi ve ürünün kesim öncesindeki dinlendirme süresi ile alakalıdır.


Resim 6. Genişlik Ölçümü Deneyi

Kalınlık Toleransı: Malzemenin uzunluk toleransı en fazla ± 1 mm olabilir. Kalınlığın istenilen ölçüde olması, kesim kalitesi ve ürünün kesim öncesindeki dinlendirme süresi ile ilgilidir.

Kısmi Daldırma ile Uzun Süreli Su Emme: Malzemenin kısmı daldırma yöntemiyle yapılan test sonucu emdiği su miktarı, birim m2 başına en fazla 0,5 kg olabilir. Levhanın, tam daldırma yöntemi ile bünyesine alabileceği su miktarı, levhayı oluşturan taneciklerin birbirleriyle ne derecede kaynaşmış olduklarına, levhanın yoğunluğuna, üretimde kullanılan geri dönüşümlü malzeme miktarına bağlıdır. Bu özelliğe ait ürün sınıfı ve seviyesi TS EN 13499’da belirtildiği şekilde CE etiketinde EPS levha üreticisi tarafından belirtilmez. Bunun yerine, TS EN 13163’ün gereği olarak Uzun Süreli Daldırma ile Su Emme değeri hacimsel olarak belirtilerek sınıflandırılır. TS EN 13499 kapsamındaki ısı yalıtım sistemleri için üretici sistem ile birlikte bir tanıtım belgesi vermelidir. Bu belgede EPS levhalar için gerekli çekme seviyesi ve uzun süreli daldırma ile su emmenin sınır değeri dahil TS EN 13163’e göre işaretleme ve etiketleme yapılmalıdır.

Harmonize bir standardı olan EPS ısı yalıtım levhalarının üzerlerinde ve/veya ambalajlarının üzerlerinde “CE” işareti taşıması zorunludur. Aşağıdaki etiket, mantolamada (ETICS) kullanılacak EPS levhaların olması gereken etiketine bir örnektir.



Yukarıdaki örnek etiketi inceleyecek olursak, 1. bölümdeki üstteki kutucukta “CE” işareti, üretici firmanın açık adı (ABC) ve adresi (ABC Mah. 100. Sok...), işaretlemenin yapıldığı yılın son iki rakamı (10), standardın numarası ve tarihi (EN 13163:2008), ürünün tanımı (Binalar İçin fabrikasyon...), yangına karşı davranış sınıfı (E), beyan edilen ısıl direnç (1,32 m2K/W ≥ 1,00 m2K/W), beyan edilen ısıl iletkenlik, anma kalınlığı, işaretleme kodu (EPS70-EN 13163-T2-L2, W2, S2, P4, DS(N)2...) belirtilmiştir.

2. bölümdeki alttaki kutucukta ise firma, Yapı Malzemeleri Direktifi Kapsamında CE İşaretlemesi kılavuzlarında yararlanarak, ürününe ait diğer ek bilgileri vermiştir. Kılavuzlarda ek bilgilerin nasıl tanımlanacağı şu şekilde belirtilmektedir: “Bir ürünle birlikte olan, ancak uyumlulaştırılmamış yönlerini ilgilendiren her türlü beyan, CE işaretinin yanında bulunan bilgiden ayrı tutulmalıdır. Uyumlulaştırılmamış yönlerin, uyumlulaştırılmış yönler ile karıştırılmasına imkan verebilecek biçimde ya da CE işaretinin, bilerek ya da yanlışlıkla, söz konusu yönler için de geçerli olabileceğini ifade edecek bir biçimde takdim edilmemesi gerekir. Bu nedenle, bir imalatçı CE işaretli ürünler için ilave bilgi sağlama hakkına sahiptir (Örneğin tarih, ürün partisi, imalatçının üretim bandı veya kimlik numarası). Bununla birlikte ihtiyari işaret içeren bu ilave bilgi, CE işaretlemesine bağlı bilgi ile herhangi bir karışıklığı [8] önlemek için ayrı bir yerde verilmiş olmalıdır (Örneğin ayrı kutu)”. Bu doğrultuda 2. Bölüm’deki alttaki kutucukta mamulün eni ve boyu (500 x 1000 mm), paket içeriği, izlenebilirlik kodu (Üretim tarihi ve Paket No) bilgilerinin olduğu ve hepsinin TS EN 13163 ve TS EN 13499 ile uyumlu olduğu görülmektedir. Yani, bu ürün mantolamada kullanmaya uygun bir EPS ısı yalıtım levhasıdır. Yukarıda belirtilen örnekteki ürün sınıfında/seviyesinde veya daha iyi ürün sınıfında/seviyesinde olmayan ve “CE” işareti ve uygun etiket taşımayan ürünler kanunlarla belirlenmiş olduğu gibi kesinlikle ETICS (mantolama) uygulamalarında kullanılmamalıdır.