TEKNÄ°K MAKALE 44. Sayı (Eylül Ekim 2003)

Y. Mim. Yasemin ERBİL Uludağ Üniversitesi Mühendislik Mimarlık Fakültesi
Dünyada ve ülkemizde nüfus artışlarına paralel olarak ortaya çıkan konut açığı sorunu yanı sıra, kullanıcıdan gelen istekler ve konfor olarak insan eylemlerine yanıt veren konut yaşama mekanlarında bir takım normlar aranır hale gelmiştir. Tüm dünyanın içinde bulunduğu enerji dar boğazından geçiş, yeni enerji kaynaklarına yönelmenin yanında, konutlarda ısı kayıplarını gündeme getirmiştir. Özellikle gelişmiş ülkelerde yalıtım malzemelerinin kullanımı; artan enerji ücretleri, enerjinin sağlanmasındaki güçlükler, enerji üretirken çevrenin kirlenmesi, konfor gereksinmesi, tüketici ve ülke ekonomisine tasarruf getirmesi nedeniyle ülkemize oranla çok artmıştır.

Isı yalıtımı, iç hacimleri sıcak mevsimlerde ısı kazancından, soğuk mevsimlerde ısı kaybından korumak için yapılmaktadır. Yapıda gerekli ısı yalıtımını sağlamak amacıyla, farklı iki ortam arasındaki ısı transferinin azalmasını sağlayan ve ısı iletim katsayısı 0,065 W/mK’den küçük olan ve ısı yalıtım malzemeleri olarak tanımlanan malzemeler kullanılmaktadır. Binalarda izin verilebilir en yüksek ısıtma enerjisi değerlerinin belirlenmesinde TS 825 Isı Yalıtım Standardı’ndan yararlanılmaktadır. TS 825 ilk olarak 1970’te yürürlüğe girmiş, ancak uygulanması konusunda bir zorunluluk olmadığından o dönem için bir gelişme kaydedilememiştir.

Daha sonra 1995 yılında revize çalışmalarına başlanmıştır. Yaklaşık 3 yıl süren revizyon sürecinde 13 adet Avrupa ülkesinin mili standartları incelenmiş, hesap metodunun belirlenmesinde ise Avrupa standardı EN 832 ve Dünya standardı ISO 9164 standartlarındaki hesap kabulleri esas alınmış ve ayrıca Alman DIN 4108’den de faydalanılmıştır. Bu süreçte yararlanılan tüm standartların ülkemizin iklim koşullarına adaptasyonu sağlanmıştır. TS 825, 1998 tarihinde TSE Teknik Kurulu’nca onaylanarak yürürlüğe girmiştir. Yürürlük tarihinden itibaren bir yıl içerisinde zorunlu standart olması amacıyla Bayındırlık ve İskan Bakanlığı onayına sunulmuş ve TS 825 Binalarda Isı Yalıtım Kuralları 14 Haziran 1999 Tarih ve 23725 Sayılı Resmi Gazetede yayınlanmıştır. Yasa gereği de 14 Haziran 2000 tarihinden itibaren zorunlu standart olarak yeni yapılacak binalarda uygulanmaya başlanmıştır.

Bu çalışmada Bursa ilinde bulunan, 40 blok 400 konuttan oluşan bir toplu konut örneği ele alınarak, TS 825 Isı Yalıtım Standardı’na göre hesaplamaları yapılmış ve ısısal sorunların giderilmesi için çözüm önerileri getirilmeye çalışılmıştır. Isı kaybının azaltılması ve yoğuşmanın önlenmesi için yalıtımın devamlılığı esasına bağlı olarak ısı yalıtımının dışarıdan yapılmasıyla, yapı dış cephesinde yer alan ve ısı köprüsü niteliğinde olan kolon, kiriş, hatıl gibi her türlü betonarme elemanın eksiksiz olarak yalıtılması mümkündür. Bununla beraber yapı bir kılıf içerisine alındığından, dış iklim şartlarına karşı korunmakta, kuvvetli sıcaklık değişimleri ve duvarı oluşturan ana malzemede istenmeyen iç gerilmeleri, çatlakları ve yapı hasarlarını önlemektedir. Dıştan ısı yalıtım sistemi yapıya yeterli miktarda ısı depolama yeteneği sağlayarak yaz ve kış iç ortam sıcaklığının dengede tutulmasına yardımcı olmaktadır. Ayrıca yapı kabuğunda oluşabilecek yoğuşma tehlikesi en aza indirilmektedir. Isı yalıtım malzemelerinin yüksek ısı geçirimsizlik değeri sayesinde ise duvar kesitinde azalma yapılabilmekte, böylelikle iç mekanda faydalı alan kazanılabilmektedir. Bu nedenlerden dolayı dıştan ısı yalıtımı uygulaması toplu konutlarda ısısal sorunların giderilmesinde en uygun çözüm yöntemidir.

Isı yalıtımı yapılmamış mevcut toplu konutlarda dıştan sonradan yalıtım yapılabilmesi için öncelikle yapının dış yüzeyi temizlenmelidir. Daha sonra belli oranlarda su ile karıştırılarak hazırlanan çimento bazlı yapıştırma harcı, ısı yalıtım levhasının tüm dış kenarları boyunca ve iç kısımlarda dübel gelecek noktalara karşılık gelecek şekilde öbekleme yapılarak uygulanmaktadır. Isı yalıtım levhası, yapıştırıcı uygulamasından hemen sonra duvar yüzeyine konulup, geniş çelik mastarlar yardımıyla yapışması sağlanmalıdır. Bu halde sürülen yapıştırıcı miktarının levha yüzeyinin % 40’ını kaplaması doğrudur.

Isı yalıtım levhaları duvar yüzeyinde birbiri üzerine bindirilerek, aralarda hiç boşluk kalmayacak şekilde ve şaşırtmalı olarak yerleştirilmelidir. Levhaların bini yerlerine kaçan yapıştırıcı malzemenin ısı köprüsü oluşturmaması için temizlenmesi gerekmektedir. Levhalar bina yüzüne yapıştırıldıktan 24 saat sonra tam olarak sabitlenmesi için matkapla dübel yerleri delinmeli ve çelik çivili dübeller dış duvarlara en az 3 cm girecek şekilde çakılmalıdır (Resim 1). Köşe profilleri olarak isimlendirilen plastik esaslı fileli elemanlar binanın köşe noktalarına, darbe alınabilecek yerlerine, pencere ve kapı dönüşlerine yerleştirilip bu elemanların üzerine birkaç mm kalınlığında hazır sıva uygulanmalıdır (Resim 2 - Resim 3). Daha sonra levha yüzeylerine birinci kat hazır sıva uygulanmalıdır. Sıva kurumadan tüm yalıtım üzerine alkali dirençli cam tekstili olarak tanımlanan sıva filesi gerilmelidir. Sıva filesi alevi iletici özelliğe sahip olduğundan, malzemenin alkali dayanımlı olması önem taşımaktadır. Sıva filesinin kullanılmasının ana nedeni iki yalıtım levhasının davranışı sırasında levhaların birleşim yerlerinde bu hareketleri absorbe ederek, sıvanın çatlamasını engellemesidir. Yüzeye gerilen sıva filesinin, hazır sıvanın kalınlığına bağlı olarak 1/3 oranında yüzeye yakın olması gerekmektedir. Sıva filesi ek yerlerinde 10 cm birbiri üzerine bindirilmeli ve mastarlama yapılmalıdır. Bunun üzerine yaklaşık 0,2 cm kalınlığında ikinci kat akrilik reçine katkılı çimento bazlı hazır sıva iki kat olarak uygulanmalıdır. Yaş üzerine yaş uygulama olarak bilinen bu sıva uygulama sistemi uygulamada zamandan tasarruf sağlamaktadır. Yüzeyin sıva uygulamasından sonra dış cephe boya işlemine geçilmelidir.

Uygulama sırasında dikkat edilmesi gerekenler şunlardır:

-Direkt güneş ışığı altında ve     yüzey sıcaklığı 30 ûC’nin üstünde ise uygulama     yapılmamalıdır.

- Yağışlı havalarda havadaki nemin sistemi zarar vermesi durumu söz konusu olacağından     uygulama yapılmamalıdır.

-Kuvvetli rüzgara karşı sistemin hızlı kurumasına yol açacağından uygulama yapılmamalıdır.

- 5 ûC’nin altında çalışılmamalıdır. Sıcaklığın 5 ûC’nin altına düştüğü durumlarda sistemin kurumasında gecikme olacaktır.

- Dıştan ısı yalıtım uygulaması yangın yönetmeliğine göre en fazla 7 kata kadar yapılabilmektedir. Daha yüksek binalarda daha farklı sistemler geliştirilmektedir.

Bir yapının bodrum katında ısıtılan ve ısıtılmayan hacimlerden, zemine oturan ve zemine oturmayan döşemelerden, kapalı ve açık çıkmalardan ısı kaybı olmaktadır. İncelenen binalarda zemin kat döşemesinden ısıtılmayan bodrum kata doğru ısı kayıplarının olduğu tespit edilmiştir. Yapılan hesaplamalara göre; zemin kat döşemesinin alttan 5 cm kalınlığında polistren sert köpük levhalarla yalıtılması öngörülmüştür. Levhalar bodrum katın tavanına çimento bazlı yapıştırma harcı ile yapıştırıldıktan sonra plastik dübellerle monte edilmelidir. Üzerine sıva filesi gerilmeli ve hazır sıva uygulaması yapılmalıdır.

Bodrum kat kullanılmayan bir hacimse levhaların yüzeyini sıvanmadan bırakmak mümkündür.

Yapılarda açık veya kapalı çıkmalardan da ısı kaçışları olmaktadır. Isı köprüsü niteliğinde olan bu döşemeden olacak ısı kaybı hesaplamalara katılmış, tüm dış yüzey boyunca devam eden 8 cm kalınlığında polistren sert köpük levhaların 5 cm kalınlığında bu kısımlarda da uygulanması gerektiği sonucuna varılmıştır

Toplu konutlarda genellikle soğuk çatı sistemi uygulanmaktadır. Çatının taşıyıcı elemanları ile yalıtım ve koruyucu katmanlarının en az iki tabaka oluşturduğu, tabakalar arasında hava akımının sağlandığı çatılar soğuk çatı olarak isimlendirilmektedir. Altta yer alan tabaka, ana taşıyıcı sistem elemanları ile ısı yalıtım malzemesinden meydana gelmektedir. Bundan sonra bir hava boşluğu bulunmaktadır. Hava boşluğu üzerinde çatı örtü malzemesini ve su yalıtım katmanlarını taşıtmak üzere ikinci bir taşıyıcı elemanlar grubu yer almaktadır. Aradaki boşluğun sürekli bir hava akımı sağlanması önem taşımaktadır. Soğuk çatılarda, hava akımı meydana getirmek için hava girişi ve çıkışının gerçekleşebileceği delikler bırakılmaktadır. Bu yapılmadığında, hareketsiz kalan hava, çatı boşluğunda istenmeyen düzeyde ısı birikimine yol açacak ve bu boşlukta oluşacak nem atılamayarak sorun yaratacaktır. Bu tür çatılarda çatı döşemesinin üzerine ısı yalıtım malzemesi döşenmektedir. Seçilen örnekte 10 cm kalınlığında çatı şiltesi uygulanması gerekmektedir.

Mevcut toplu konutlarda, ısı yalıtımı yapılmamış konutların kullanıcıları açısından; dıştan ısı yalıtımının kullanıcıların ortak kararına bağlı oluşu ve bu ortak kararın alınamaması gibi zorunlu hallerde, içten ısı yalıtımı uygulaması bir çözüm yoludur. Ancak ısı yalıtımının içeride yer aldığı tüm uygulamalarda yapı kabuğunun performansında düşüşler yaşanmaktadır.

İçten ısı yalıtımı uygulamalarında ısı tasarrufunda kütleden yararlanılamaması ve ısı köprülerinin oluşma riskinin yüksek olması karşılaşılan olumsuzluklardandır. İçten yalıtımda kolon-kiriş birleşimleri ile döşemenin yalıtılması mümkün olmadığından, bu bölgelerden minimum % 25 oranındaki ısı kaçaklarına engel olunamayacaktır. Ayrıca bu noktalarda oluşacak yoğuşma, donatıda korozyona neden olmaktadır. Aynı şekilde, ısı yalıtım malzemesinin cephe panelleri arasına yerleştirildiği, sandviç duvar uygulamalarında da yoğuşma sorunu ile karşılaşılmaktadır. Bu  nedenle sandviç panel uygulaması gerekmedikçe tercih edilmemelidir. Sonuç olarak, tünel kalıp sistemle inşa edilecek toplu konutlarda, ısı yalıtımının dıştan yapılması yalıtım konusunda optimal çözüme ulaşmayı sağlayacaktır.

KAYNAKLAR

1. Altun, C., 1999, ‘Mevcut Binalarda Polistren Köpük Levhalar İle Enerji Etkin Yenilenen Dış Duvarların Nem İle İlgili Performansı’, Yapı Fiziği Fiziksel Çevre Denetimi Kongresi Bildirisi, İstanbul.

2. Çölhan, N., 2001, ‘Bayındırlık ve İskan Bakanlığı’nın Eski Isı Yalıtım Yönetmeliği’nde Önerdiği Tip Döşeme Kesitlerinin Değerlendirilmesi, Yeni Yönetmelik ve TS 825’e Göre Yeniden Önerilmeleri’, İTÜ Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.

3. Erdem, A., 1997, ‘EİE İdaresinin Binalarda Enerji Tasarrufu Alanındaki Çalışmaları’, 2. Isı-Ses-Su-Yangın Yalıtım Sempozyumu Bildirisi, İstanbul.

4. Işıkel, K., 1997, ‘Gerçek Isı Yalıtım Malzemeleri Nelerdir?’, 2. Isı-Ses-Su-Yangın Yalıtım Sempozyumu Bildirisi, İstanbul.

5. Ilgaz, T., 1979, ‘Dış Duvarlarda Isısal Isı Korunumu’, İTÜ Mimarlık Fakültesi Yayınları, İstanbul.

6. İmren, M., Ayçam, İ., Utkutuğ, G., 1998, ‘Konut Uygulamalarında Kullanılan Ağır Beton Duvar Panellerinin Higrotermik Performansının İyileştirilmesi’, 9. Prefabrikasyon Sempozyumu Bildirisi, İstanbul.

7. İzoder, 2000, ‘TS 825 Isı İhtiyacı programı’, Isı, Ses, Su ve Yangın İzolasyoncuları Derneği, İstanbul.

8. Şenkal Sezer, F., 2003, ‘TS 825’e Göre Günümüz Hafif Asma Giydirme Cephe Sistem Örneklerinin İncelenmesi ve Değerlendirilmesi’, Yalıtım ve Enerji Yönetimi Kongre ve Sergisi, Eskişehir.

9. Türkçü, Ç., 2000, ‘Yapım’, Birsen Yayınevi, İstanbul.


 

---

R E K L A M