ARŞ. GÖR. N. ÖZGE ESENER / Gebze Teknik Üniversitesi
YRD. DOÇ. DR. ÖMER Ş. DENİZ / Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi

1. GİRİŞ
Bina cephesi, Hasol’un sözlüğünde “Bir binanın yüzeylerinden her biri; özellikle ön yüz” olarak tanımlanmaktadır [15]. Tarih boyunca bina cepheleri pek çok farklı üslupla tasarlanılmış, farklı sistemlerle üretilmişlerdir. Malzeme ve yapım teknolojilerinin gelişmesiyle farklı işlevler üstlenen ve katmanlaşan bina cephelerinin temel işlevleri şöyle sıralanabilir [1]:

Taşıma: Bina cephesinin, bazı durumlarda, kendi yüküne ek olarak bina bütününü etkileyen yükleri de taşıması gerekebilir. 

Koruma: Bina cephesi, yapıyı dış etkilere karşı koruyabilmelidir. İç ortam konforunu sağlamalıdır.

Bitirme: Bina cephesinin estetik fonksiyonlarını karşılayan, insanlar için konforlu ve güvenli yüzeylere sağlayan bitirme yüzeyleri olması gereklidir.

Dağıtma: Servis sistemleri bina cephesinin içerisinde çözülebilmektedir. Servis sistemleri ile bina cepheleri tasarım aşamasında beraber düşünülmediklerinde sonradan yapılan uygulamalar sonucu bina cephesi bozulmaya uğrayabilmektedir.

Çalışmada, literatür araştırması ve gözlem yöntemi ile saptanan 30 tasarım kaynaklı bozulma örneğinin incelenmesi ile bozulmaya neden olan tasarım sorunları belirlenmiş ve detaylı olarak incelenmiştir.

2. BİNA CEPHELERİNDE BOZULMA
Çalışmada, beklenen hizmet süresi dolmadan, tasarımcı tarafından belirlenen işlevleri sağlamada yetersiz kalan bina cepheleri, bozulmaya uğramış cephe olarak kabul edilmiştir [2].

1.1. Bozulma Tipleri
Bina cephelerinde saptanan bozulma tipleri estetik bozulma, dayanımsal bozulma ve işlevsel bozulma olarak üç başlıkta incelenmiştir [2].

Estetik bozulma, bina cephesinin tasarlanan görüntüyü ve estetik etkiyi kaybetmesi olarak tanımlanabilir. Bu değerlendirme yapılırken biçim, ölçek, oran, ritim, renk ve doku gibi tasarım elemanları göz önüne alınabilir [2].

Dayanımsal bozulma, bina cephesinin elemanlarında ve/veya bileşenlerinde meydana gelen deformasyon sonucu, cephenin statik dengesini kaybetmesi olarak tanımlanabilir [2].

İşlevsel bozulma, kullanışsızlık, bina cephesinin kullanıcı ihtiyaçlarını karşılamada yetersiz kalması olarak tanımlanabilir. Bu ihtiyaçlar yapının konumlandığı yer, çevresi ve bölgenin kültürü gibi faktörler sebebiyle farklılık gösterebilir [2].

1.2. Bozulmaya Neden Olan Etkiler
Estetik, işlevsel ve dayanımsal bozulmaların, bina cephe elemanlarının ve bileşenlerinin, hangi etkilere maruz kalması sonucu ortaya çıktıklarının bilinmesi tasarım eksikliklerinin ve yanlışlarının belirlenmesinde önemlidir. Çalışmada bina cephelerinde bozulma oluşturan etkiler: Fiziksel, kimyasal, jeolojik, biyolojik, mekanik etkiler olmak üzere beş başlıkta incelenmiştir [2].

Bir malzemenin fiziksel özelliği, onun deneylerle ölçülebilen özelliğini (boyut, kütle, hacim, genleşme katsayısı, iletkenlik vb.) ifade eder [3]. Fiziksel etkiler; iklim etkileri (rüzgar, yağış), ısı etkileri, su ve nem etkileri, ses etkisi olarak sayılabilir [2,4] (Şekil 2.1).

Makalenin devamı ve şekiller için lütfen tıklayınız.