10 Haziran 2015 | HABERLER 135. Sayı (Haziran 2015)

Sinan Somer İnşaat Teknik Değerlendirme ve Bilimsel Araştırma Kurumu Genel Müdürü
Yapı Araştırma Derneği, Avrupa Birliği ile yapı malzemeleri mevzuatının uyumlaştırılması çalışmalarında bulunmak amacıyla 2008 yılında T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, Ortadoğu Teknik Üniversitesi (ODTÜ), Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB) ile Türkiye İnşaat Malzemesi Sanayicileri Derneği (İMSAD) tarafından kurulmuştur.


Yapı Araştırma Derneği’nin iktisadi işletmesi olarak, yapı malzemelerinde Avrupa Birliği ile uyum çalışmaları kapsamında teknik değerlendirme ve belgelendirme faaliyetlerini yürütmek için kurulan İTB Araştırma Kurumu, T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından 13 Kasım 2014 tarihli ve 29174 nolu Resmi Gazete’de yayınlanan MHG/2014-24 ve 26 sayılı Tebliğ ile Türkiye’de üretilen yapı malzemelerinin yurtiçinde G işareti iliştirilerek (Ulusal Teknik Onay-UTO) ve tüm Avrupa Birliği ülkelerinde serbestçe satılabilmelerine olanak sağlayacak European Technical Assessment (Avrupa Teknik Değerlendirme-ETA) belgesi vermek üzere yetkilendirilmiştir. Bu yetkilendirme, Avrupa Komisyonu tarafından da kabul edilerek kurumumuzun ismi, tam üye olmayan ilk ve tek üye olarak Avrupa Komisyonu resmi gazetesinde yayınlanarak onaylanmıştır. 





EOTA
İTB Araştırma Kurumu, Avrupa Teknik Değerlendirme Kuruluşları Birliği EOTA’nın Türkiye’den ilk ve tek üyesi olup, aynı zamanda bu kuruluş nezdinde ülke sözcülüğü görevini yürütmektedir. 


Avrupa Birliği Mevzuatı, “UTO”  ve “ETA”  Belgeleri
Avrupa Birliği üye ülkeleri, ortaklaşa hazırlanan ve kabul edilen bir Yapı Malzemeleri Yönetmeliği (Construction Products Regulation-CPR) üzerinden Birlik ülkelerinde kullanılacak yapı malzemelerini tanımlamışlardır. Tüm yapı malzemelerine CE işareti iliştirilmesi zorunlu hale getirilmiştir. Türkiye de bu yönetmeliği aynen tercüme ve kabul ederek 10 Temmuz 2013 tarih 28703 nolu Resmi Gazete’de (305/2011/AB) numarasıyla yayınlamıştır. Bu yönetmelik kapsamında,


- Herhangi bir standardı olmayan
- Mevcut standartlardan sapma gösteren 
- Yenilikçi (Innovative) 
yapı malzemelerinde, piyasaya sürülebilmeleri için UTO veya ETA Belgesi alma zorunluluğu getirilmiştir.


İTB Araştırma Kurumu, Türkiye’de yapı malzemelerine UTO Belgesi vermek için TSE ile birlikte yetkilendirilmiş ilk, ETA Belgesi vermek için yetkilendirilmiş ilk ve tek kuruluştur.


UTO ve ETA Belgeleri ürün geliştirme, Ar-Ge ve yenilikçi ürünlere zaman, emek ve para harcayan kurumsal yapı malzemeleri üreticileri için haksız rekabeti önlemek ve Avrupa Birliğine ihracat vizesi anlamına geldiği için son derece önemlidir.
Gerek Avrupa Birliği’nde, gerekse ülkemizde yenilikçi ürünlerin önemli bir bölümü, artan çevre bilinci sayesinde yapılarda ısı yalıtımına yönelik geliştirilmektedir. Bu ürünler yapılarda daha iyi ısı yalıtımı sağlayarak daha az yakıt kullanılmasını sağlamakta, bu yol ile de çevreye daha az zarar verilmesi amaçlanmaktadır.


Bilindiği üzere, Yapı Malzemelerinin Tabi Olacağı Kriterler Hakkında Yönetmeliğe göre, haklarında uyumlaştırılmış (harmonize) veya ulusal standart bulunmayan veya bu standartlardan performans veya kullanım yeri açısından sapma gösteren ürünlerin piyasa sürülmesi için söz konusu ürünlere Ulusal Teknik Onay (UTO) düzenlemesi gerekmektedir. Düzenlenecek UTO belgesi kapsamda uygunluk değerlendirilmesi yapılarak ürünlere “G” işareti iliştirilmesi gereklidir.


Günümüzde ülkemizde EPS’den imal edilmiş asmolen ürünler, çok katlı yapılarda döşeme dolgu malzemesi olarak yaygın olarak kullanılmaktadır. Binalarda ısı yalıtımı amacıyla kullanılan EPS ürünler için TS EN 13163 standardı kapsamında teknik dosya oluşturularak, performans beyan edilebilmekte ve bu kapsamda söz konusu ürünlere “CE” işareti iliştirilebilmektedir. 


Döşeme dolgu malzemesi olarak kullanılan EPS ürünleri, kullanım amacı ve üründen beklenen performans karakteristikleri açısından TS EN 13163 standardı kapsamı dışında olup, 2009 yılında yayımlanan Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmelikte döşemelerde kullanılacak malzemeler için belirlenmiş asgari yangına tepki ve yangına dayanım sınıflarını içeren Ulusal Teknik Onay kapsamında değerlendirilmeli ve bu kapsamda ürünlere “G” işareti iliştirilmelidir.   


2003 yılında CEN tarafından yayımlanan EN 13499 standardı, Kasım 2006’da TS tarafından TS EN 13499 olarak yayımlanmış ve o tarihten itibaren ulusal standart olmuştur. EPS esaslı kompozit yalıtım sisteminin özelliklerini kapsayan bu standart, uyumlaştırılmış bir standart değildir ve şu anda uyumlaştırılma ile ilgili olarak herhangi bir çalışma öngörülmemektedir. Başka bir deyişle, Avrupa Birliği üye ülkelerinde şu anda EN 13499 standardı kapsamında belgelendirme yapılmamakta ve bu kapsamda belgelendirilme yapılması öngörülmemektedir. Bunun başlıca sebebi, söz konusu standardın temel olarak yalıtım sisteminin mekanik özellikleri ve ısıl direnci belirlemesi ve sistemin yangın ve higrotermal davranışı açısından performans değerlendirmesi yapmamasıdır. Standart kapsamında değerlendirilmeyen iki özellik, yalıtım sisteminin hizmet ömrü boyunca, sistemden beklenen performans özelliklerinin yansıtılması açısından büyük bir öneme sahiptir.


Bilindiği üzere, Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmeliğe göre dış cephelerde kullanılan yalıtım sistemlerinin yüksek binalarda zor yanıcı, diğer binalarda ise en az zor alevlenici malzemeden yapılması gerekmektedir. Buna göre yalıtım sisteminin yangın performansı, sistemi oluşturan tüm unsurların birlikte test edilmesiyle mümkündür. Yangınla ilgili performansa ek olarak, mantolama sistemlerinin hizmet ömürleri boyunca maruz kaldıkları olumsuz atmosfer koşullarını temsil eden higrotermal yaşlandırma deneyleri yapılması ve deney sonucunda sistemde oluşan çatlaklara göre bu sistemin uygunluğuna karar verilmesi gerekmektedir. Bunun için EPS esaslı mantolama sistemlerinin hizmet ömürlerini de kapsayan performanslarının doğru bir şekilde değerlendirilmesi ancak ETAG 004 çerçevesinde yapılacak testlerle mümkün olacaktır.


2013 yılında revize edilmiş son halini alan ETAG 004, EOTA bünyesindeki 20 yılı aşkın teknik birikimin sonucu olarak ortaya çıkmış, dünya genelindeki en kapsamlı mantolama sistemi değerlendirme yöntemidir. Bu yöntem, mantolama sisteminin tüm özelliklerinin belirlenmesi için test yöntemlerini ayrıntılı olarak açıklarken, zorunlu ve seçeneğe bağlı olan özellikleri ayrıntılı olarak tarif eder. ETAG 004’e göre mantolama sistemlerinin yangına tepki sınıfı, su emme, higrotermal davranış, bağ dayanımı ve ısıl iletkenlik özelliklerinin belirlenmesi zorunludur. Zorunlu özellikler arasındaki higrotermal davranış, sistemin uygunluğunun belirlenmesinde en önemli kriterlerden biridir. Uzun süreli sıcak-yağmur ve soğuk-sıcak çevrimlerine maruz bırakılan sistemde çevrim süresince veya sonrasında, kabarma, çatlama, kopma, adezyon kaybı gibi parametreler değerlendirilir ve deney sonucunda bu parametrelerin, belirlenen sınırlar dahilinde kalması durumunda sistemin higrotermal davranışı uygun bulunarak sistem belgelendirilir. ETAG 004 kabul kriterlerine uygun olmayan sistemlerin piyasada kullanımının engellenmesi için mantolama sistemlerinin ETAG 004 kapsamında Avrupa Teknik Değerlendirmesi (ETA) veya Ulusal Teknik Onay belgelerine sahip olmaları gerekmektedir. 


İTB Araştırma Kurumu, üyesi olduğu EOTA veritabanına ulaşabilmektedir. Bu veritabanında 1990 yılından beri Avrupa Birliği ülkelerinde yapı malzemeleri konusunda yapılmış bütün teknik çalışmalara, teknik dokümanlar ile üretilen bütün belgelere, detaylı deney raporları ile birlikte ulaşılabilmektedir. Bu husus, üreticilerin ürün geliştirme çalışmalarında faydalanabilecekleri çok önemli bir kaynak oluşturmaktadır.

 

---

R E K L A M