YETERSÄ°Z AKUSTÄ°K ORTAMIN VE GÃœRÃœLTÃœNÃœN SEBEP OLDUÄžU SIKINTILAR

Okul çevresinde gürültü hoşgörüyle karşılanamaz. Bunun en basit nedeni ise dışarıdan gelen gürültü seviyesinin sesleri örterek, işitsel algılamayı engellemesidir. Bu bakımdan gürültü; öğrenim için hiç de arzu edilmeyen bir durumdur. Çünkü dışarıdan gelen sesler genellikle diğer geniş çalışma alanlarındaki sesleri örtmektedir. 'Bu durum öğrenciler için hiç de elverişli bir öğretim ortamı sağlamaz' şeklindeki düşüncelere katılmamak mümkün değildir. Gürültünün sınıftaki öğrencileri rahatsız edici ve onların işitmesini engelleyici, dikkatlerini dağıtıcı ve ruhsal sağlığını bozucu bir etkiye sahip olduğunu ve bu yüzden öğretmenlerin, sınıf içinden ve dışarıdan gelen gürültüye karşı duyarlı olmaları ve sınıfta gerekli düzenlemeleri yapmaları gerektiği belirtilmektedir. Gürültüyü; rahatsız edici, işitmeyi engelleyici, dikkati dağıtıcı, fiziksel ve ruhsal sağlığı bozucu bir fiziksel mekan değişkeni olarak ele alabiliriz.

Buna ilave olarak gürültülü bir sınıfta söyleneni işitmeyen bir öğrencinin, öğretmene söylemekten de çekiniyorsa, eksik ve yanlış anlayabileceğini belirtmeliyiz. Sınıfta her kafadan bir ses çıktığında öğretmen ve öğrenciler birbirlerini anlayamazlar. Öğretmen, sesini sınıfa duyurmak için sürekli bağırmak ve çocukları azarlamak zorunda kalır. Bu durum öğretmenin performansını ve ders anlatma isteğini olumsuz yönde etkiler. Konuşan ve farklı biçimlerde gürültü kirliliğine sebep olan öğrenciler, arkadaşlarının da dikkatini dağıtırlar. Öğrencilerin dikkati dağıldıkça öğretmeni dinleyen kimse kalmaz. Herkes başka işlerle uğraşmaya koyulur. Gürültüye maruz kalan çocukların performansı düşer, verilen görevleri daha yavaş gerçekleştirirler ya da tam olarak uygulayamazlar.

SES YUTMA NEDÄ°R?

Ses, kaynağa bağlı küresel yüzeyler halinde hava içinde yayılır. Bu yayılan enerjinin bir bölümü kapalı mekanlarda karşısına çıkan engelden yansır, bir kısmı geçer, bir kısmı da yutulur. Ses yutma katsayısı, yutulan ses enerjisinin yüzeye gelen ses enerjisine oranıdır. Bu değer 0 ile 1 arasında değişir. Bir yüzeyin alanıyla o yüzeyin ses yutma katsayısının çarpımıyla elde edilen değere, o yüzeyin ses yutumu denir; birimi sabine?dir. Yüzeyin ses yutma katsayısı (a) alfa ile simgelenir. Örneğin bir yüzey gelen sesin % 60'ını yansıtıyorsa, o yüzeyin yutma çarpanı 0.40'dır.

NEDEN YÜZEYLER SES YUTMAYA İHTİYAÇ DUYAR?

Hacim akustiğinde yankı, önlenmesi gereken bir olaydır. Ses yansıması insana 1/10 saniyeden daha uzun süreli zamanda ulaşıyorsa bu, yankıdır. Bir hacmin yankısallık derecesi, fiziksel olarak o hacmin yankıma (reverberasyon) süresi ile belirtilir. Bu süre hacimde ışıtılan, bir ses kaynağının ışıtmayı durdurduktan sonra o anki ses basıncı seviyesinin 60 dB düşmesi için geçen zaman süresidir. Yankıma süresinin kısa veya uzun oluşunun hacim akustiğinde anlaşılabilme üzerindeki rolü oldukça önemlidir. Kapalı hacimlerde duvar ve tavan diğer satıhlar yankılamalara sebebiyet verdiğinden ses seviyesinin muayyen değerlere düşme süresi uzamaktadır. Bu bakımdan kapalı hacimlerde yankıma süresinin tesbitinde duvar, tavan gibi yansıtıcı satıhların kontrolü ve uygun ses yutucu malzemelerle düzenlenmeleri önemlidir.

ÇÖZÜM ÖNERİLERİ

-         NRC oranı 0.75 eÅŸit veya daha büyük olan bir asma tavan monte edilmeli. Akustik asma tavan yüksekliÄŸi de 2,7 metreden büyük olmalı.

-         Akustik asma tavan yüksekliÄŸi 2.7 metreden büyükse, fazla olan her 0.3 metre için tavan alanının % 11'i kadar daha fazla alana NRC oranı 0.75 eÅŸit veya daha büyük olan bir asma tavan monte edilmeli.

-          Son kullanıcıya iç tefriÅŸat için öneri: Odada kullanılacak raflar, dolaplar, sabit eÅŸyalar, yerleÅŸtirilirken ön ve arka duvarlar ile yan duvarların paralellikler bozulmaya .

-          Bütün baÄŸlantılar (hava kanalı, kablolar, borular, radyatörler vb.) yapısal duvar, döşeme ve tavanları geçerken esnek baÄŸlanmalı.

-          Döşemeler yüzer döşeme yapılmalı.

-          Kullanılan yapılarda iyileÅŸtirme inÅŸaatı sonrası gürültü düzeyleri dBA level <40/35; dBC <65/60 olmalı.

-         Duvarlarda kütle-yay-kütle sistemi oluÅŸturulmalı.

-          Gürültü köprüsü oluÅŸturabilecek detaylardan kaçınılmalı.

-          Reverberasyon süreleri 0.6 saniye ve altına çekilmeli.

BÄ°R OKULUN AKUSTÄ°K DÄ°ZAYNI VE PLANLAMA ADIMLARI

Fizibilite

-          Yer seçimi

-         Gürültü haritalarına göre dış gürültü analizi

-          Okulun yönü

-          Okulun ÅŸekli ve yapı kütlesi   (taşıyıcı sistem ve duvar örgü seçimi)

-          Okula dış gürültü bariyerleri (aÄŸaç, duvar, kot farklılaÅŸması vb.) ihtiyacının belirlenmesi

-          Havalandırma / pencere gibi dış cephede boÅŸluk veya zayıf alanlar için gerekli ses yalıtımının ön hesaplamaları

DETAYLANDIRILMIÅž TASARIM

-          Sınıf tipleri ve çeÅŸitli faaliyetler için uygun reverberasyon süreleri ve gürültü düzeylerine karar verilmelidir

-          Öğrencilerin özel eÄŸitim ihtiyaçları dikkate alınmalıdır

-          Çok farklı olan sınıflar (müzik odası, drama vb.) ile diÄŸer normal sınıflar birbirinden ayrılmalı ve tasarım kriterleri çok farklı olmalıdır 

-          Sınıflar için yeterli havalandırma (laboratuvarlar için yüksek hızda havalandırma) ile beraber dış cephe gürültü yalıtımı saÄŸlanması

-          Mimari/Akustik zonlar: Gürültülü ve sessiz alanların düzenini planlayın; bu alanların mesafelerle, dış alanlarla veya doÄŸal tampon alanlarla (depolar, koridorlar) ayrılmaları saÄŸlanmalı

-          Yeterli ses yalıtımını saÄŸlamak için bölme duvarlar, döşemeler, duvar ve tavanlar kullanılarak oda akustiÄŸi haricinde ses   yalıtımına da dikkat edilmeli

-          Sınıfın yüzey özelliklerinin akustik özelliklerine, hacim ve ÅŸekil özelliklerine göre sınıfın akustiÄŸi tasarlanmalı

-          Sınıfın havalandırma boÅŸlukları, kapı, pencere gibi elemanlarının akustik özellikleri belirlenmeli

-          Ampflikasyon (ses çoÄŸaltma) sistemi belirlenmeli

BÄ°NA KONTROL ONAYLARI

-          Bina kontrol birimi tarafından onaylanmak için akustik dizayn detaylarını içeren planlar sunulmalı.

SONUÇ

Eğitim yapıları ile ilgili akustik düzenleme ve gürültü yalıtımı açısından daha yapılabilecek çok şey var. Bizim yönetmeliklerimizde tüm detayları bulabilmek (İngilizler'in BB93'ü gibi) mümkün değildir. Bir çok bilgiyi İngiliz, Amerikan ve Alman kaynaklarından bularak yapımızı doğru olarak planlayabiliriz. Bizim tip projelerimiz hala 1955-60'lardaki düzenlemeler. Ne yazık ki onun üzerine pek bir şey koyamamışız. Yönetmeliğimiz diyor ki "dersliklerde arka plan gürültüsü 35 dB olsun". Bir öğretim görevlisinin İzmit'te yaptığı ölçüm, dersliklerin içindeki gürültü düzeyinin 55-65 dB, teneffüslerde ise 85 dB olduğunu gösteriyor. Öğretmenlerimizin bağırmadan ders anlatabildiği, öğrencilerin gürültüden rahatsız olmadığı, akustik açıdan da anlatılanı en iyi şekilde anlayabileceği sınıflar umarız yakın bir gelecekte Milli Eğitim Bakanlığı'nın planları arasına girer.

Faruk Bilal
Himerpa A.Åž.