Yalıtım sistemlerinin esas amacı, yapı bileşenleri ve taşıyıcı sistemi dış etkenlerden koruyarak, kullanım amacına uygun sağlık ve konfor şartlarının uzun süreli olarak yapı içerisinde hüküm sürmesini sağlamaktır. Isı yalıtımının bina dış yüzeyinde uygulanması (dış cephe mantolama sistemleri), yapı fiziği açısından en uygun ısı yalıtımı çözümüdür.

Ãœlkemizde de son yıllarda oldukça yaygın ÅŸekilde kullanılmaya baÅŸlanan dış cephe mantolama sistemlerinde hem uygulama hem de malzeme seçimi konusunda özellikle son kullanıcıların bazı sorunlar  yaÅŸadıkları görülmektedir. Bu yazıda özellikle mantolama sistemlerinde malzeme seçim kriterleri ve uygulamada dikkat edilmesi gereken noktalar ve paket sistem kullanımının avantajları üzerinde durmaya çalışacağım.

Bu sistemlerde, ısı yalıtımı levhalarından baÅŸlayarak, yapıştırma ve üst sıva harcı, donatı filesi, tesbit dübelleri, köşe ve subasman profilleri ve özellikle astar ve dekoratif kaplama malzemelerinin seçiminde son derece titiz davranmak gerekmektedir. Sözkonusu bileÅŸenlerin birbirleriyle olan performansı, sistemin ne kadar su emdiÄŸi, darbe dayanımına karsı direnç testleri vs. bina ömrü boyunca oluÅŸabilecek bakım onarım masraflarının minimuma indirilmesi açısından son derece  önemlidir.

Isı yalıtım sistemlerinin toplam performansını ölçen tek teknik onay ETAG 004 Dış Cephe Isı Yalıtım Kompozit Sistemleri onayıdır. ETAG 004 teknik onayını alan paket sistemler CE markası taşıyabilir. ETAG 004, binaların duvarlarına dıştan yalıtım amacıyla kullanılan sıvalı dıştan ısı yalıtım kompozit sistemlerini (ETICS) ele alır ve ETICS?lerin kullanım alanlarının deÄŸerlendirilmesinde kılavuzluk saÄŸlar. Bu testte, 20 yıllık bir süre zarfında binanın karşılaÅŸabileceÄŸi koÅŸulları  labaratuvar ortamında 90 gün süresince simule edilir.

Bu test sonucunda  katmanlarin ne kadar su emdiÄŸi, darbe dayanımına olan direnci vs.  test edilir ve paket sistemin güvenilirliÄŸi saÄŸlanır. Bu noktada  test edilmiÅŸ paket sistemlerin tercih edilmesi  son kullanıcı açısından büyük önem taşımaktadır. Malesef bazı durumlarda sadece ısı yalıtım levhaları satın alınıp, üzerine farklı marka/teknik özelliklere sahip malzemeler ile mantolama uygulaması yapılmaktadır. Bu durumda sistemin uzun dönem performansı  ile ilgili  sorumluluÄŸu, ne uygulayıcı firma ne de malzeme tedarikçisi üstüne almaktadır.

Uygulamada Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar

Yukarıda bahsedilen kriterler doğrultusunda, yapı fiziğine ve uygun niteliklere sahip malzeme seçiminden sonra uygulamanın sağlıklı bir şekilde yapılması da oldukça önemlidir.

Dış cephesinde ısı yalıtımı yapılmamış veya eksik projelendirilerek yanlış uygulama yapılmış  binalarda sıcaklık deÄŸiÅŸimlerinden kaynaklanan ısıl gerilimler, bina dış kabuÄŸunda zaman içinde hasarlara yol açabilir. Bu durum, bina ve ısı yalıtım sisteminin ömrünün kısalmasına ve yapı ömrü boyunca bakım-onarım masraflarına sebep olmaktadır.

Öncelikle, binanın bulunduÄŸu derece gün bölgesine göre istenen ısı geçirgenlik katsayısı k-(U) hesaplanmalı ve yapının yıllık enerji ihtiyacının TS825 Binalarda Isı Yalıtımı Kuralları dahilinde kalıp kalmadığı belirlenmelidir. Dış duvarda kullanılacak olan veya mevcut olan malzemelerin ısı iletkenlik ve buhar geçirgenlik deÄŸerleri, binanın bulunduÄŸu iklim bölgesi ve binada öngörülen sıcaklık ve nem oranları dikkate alınarak, duvar kesitinde yoÄŸuÅŸma olup olmadığı TS 825 kriterlerine göre  kontrol edilmelidir.

Mevcut ve yeni yapılan  binalarda  dikkate alınması gereken bir baÅŸka önemli husus da dış cephe sistemlerinin dış duvar için ilave bir katman ve kalınlığı gerektirmesidir. Bundan dolayı, çatı ile birleÅŸim detayları, pencere denizlikleri, kapı ve pencere doÄŸramaları ile birleÅŸim detayları, yaÄŸmur iniÅŸ boruları, balkon ve teras çıkıntıları, subasman ile birleÅŸme detayları ve dış cephede yer alan tüm detaylar ve özellikle çalışma iskelesinin dış cepheyle iliÅŸkisi dikkate alınmalıdır.

Yalnızca kolon, kiriş, hatıl vb. yapı elemanlarının aralarında kalan duvar boşluklarında yapılan ısı yalıtım uygulamalarında tüm bu taşıyıcı konstrüksiyonu oluşturan betonarme veya çelik yapı elemanları ısı köprüsü olarak adlandırılan ısı kaçış ve yoğuşma noktalarını ve yüzeylerini oluştururlar. Hatta metal tespit elemanları kullanılarak yapılan dış cephe kaplamalarında basit bir metal dübel bile bir ısı köprüsü oluşturarak zamanla problem yaratır.

Diğer yapı elemanları (Örn. Kapı- Pencere Merkezleri) ile tüm birleşim detaylarında, rüzgar etkisi ile gelen yağmura ve diğer etkenlerle oluşan içeriden (ıslak hacimler, mevcut rutubet vb.) ve dışarıdan su girişlerine karşı doğru detaylar kullanılmalıdır. Ayrıca bu birleşme ve kenar detaylarının da güçlendirilerek uzun ömür ve performans elde etmek için çeşitli özel profiller ile desteklenmesi gerekir.

Yeni binalarda iç sıva ve diÄŸer harçlı uygulamalar yapılmış ve iyice kurutulmuÅŸ olmalıdır. Dış cephe mantolama sistemleri + 5 ⁰C altında ve yaÄŸmur altında kesinlikle uygulanmamalıdır.

Yüzey Hazırlanması

Dış cephe mantolama sistemleri, betonarme perde, kolon, kiriÅŸ, delikli tuÄŸla, dolu tuÄŸla, gazbeton, kaba sıva, sıva gibi rijit bir yüzeye sahip ve stabil yapılı tüm yüzeylerin üzerine uygulanabilir. Yüzeyde  boya, yalıtım malzemesi artıkları, çapak ve harç kırıntıları, yaÄŸ, toz, iyi yapışmamış ve taşıyıcı olmayan sıva tabakaları gibi yapışmayı engelleyici kaplamalar varsa kaldırılmalıdır. Daha büyük pürüzlü yüzeylerde bu kaplamaların kazınarak kaldırılmaları mümkün deÄŸilse veya yüzeyde, yapıştırma harcı ile mastar yapılamayacak kadar engebe varsa bir tesviye sıvası ile düzeltilmelidir. Mevcut rutubetli duvar gövde ve yüzeyleri mutlaka kurutulmalıdırlar.

Subasman Profili Tespiti

Subasman profilinin tespit edileceği hat belirlenerek, yatayda düzgün şekilde yerleştirilen subasman profili, duvar yüzeyindeki çıkıntı ve girintileri dengeleyerek tespit edilir. Subasman profilinin yatayda ve düşeyde düzgün tespit edilmesi, tüm sistemin sağlıklı uygulanmasında oldukça önemlidir. Cephe eğriliklerinin düzeltilmesinde ve subasman profillerinin sabitlenmesi sırasında plastik takoz kullanılmaktadır.

Isı Yalıtım Levhalarının Tesbiti

Çimento esaslı ısı yalıtım levhası yapıştırma harcı veya muadil olarak poliüretan esaslı  kontrollü genleÅŸen, nem ile kürlenen ısı yalıtım levha yapıştırma harcı hazırlanır. Sözkonusu yapıştırıcıların, yaÅŸlandırma ve çekme testleri mutlaka yapılmalıdır. Isı yalıtım levhalarının arka yüzlerinin kenarları boyunca 3-4 cm yüksekliÄŸinde harç sürülür. Ayrıca ortadaki bölüme levha boyutuna göre 10 cm çapında harç noktaları konulur. Bu ÅŸekilde bir vakum etkisi oluÅŸturularak levhaların ilk yapıştırmada düşmesi engellenmiÅŸ olur. Düzgün duvar yüzeyleri için 10-12 mm diÅŸli mala ile levha arka yüzeyinin tamamına sürülür.

Arka yüzeyine yapıştırma harcı sürülmüş ısı yalıtım levhaları, duvara bastırılarak hafifçe kaydırılır. Isı yalıtım levhaları, alttaki subasman profiline oturtularak, yan yana ve aşağıdan yukarıya doğru şaşırtmalı olarak yerleştirilir. Levhalara bir tahta mastar yardımıyla bastırılıp sıkıştırılacak ve bir düzeltme mastarı ile sürekli olarak satıhın düzgün olup olmadığı kontrol edilir. Levhalar yapıştırma yüzeyinin en az % 40?ı ile alt zemine yapışacaktır. Levha kenarları tamamen yapıştırılmış olmalıdır.

Levhaların tahta mastar ile bastırılıp sıkıştırılması esnasında, yanlardan fışkıran yapıştırma harcı, bir sonraki levha yerleştirilmeden önce mutlaka temizlenmelidir. Aksi halde levhaların binileri birbirine oturmayacak ve aralarda boşluklar oluşacaktır. Bu şekilde kalan aralık ve boşluklar hiçbir şekilde harç vb. dolgu malzemeleri ile doldurulmamalı, levhalar kaldırılarak yeniden yerleştirme yapılmalıdır. Aynı şekilde levhaların kesilmesi gereken yerlerde kesme işleminin hassas bir şekilde yapılması, levha aralarında boşluk oluşmasını engelleyecektir.

Tespit Dübelleri

Isı yalıtım levhaları, çimento esaslı malzeme ile yapıştırma yapılmışsa en az 24 saat sonra, poliüretan esaslı malzeme ile yapıştırma yapılmış ise 2 saat sonra başlanmak üzere levha başına 6 adet dübel gelecek şekilde, arka duvar yüzeyine mekanik olarak tespit edilmelidir. Yapıştırılmış ısı yalıtım levhaları üzerine dübel başlarının tam olarak yerleştirilmesi için havşa başı açılır. Alt yüzeye sabitlenecek dübel uzunluğundan 1 cm derin olacak şekilde matkapla delik açılarak dübel yerleştirilir ve pimi çakılarak sabitlenir. Mekanik tespit tamamlanır. Matkap çapları, açılacak dübel çapıyla aynı seçilmelidir. Betonarme zeminlerde, plastik çivili dübel kullanma durumunda matkap çapı, dübel çapından 1 mm daha geniş seçilebilir. Dübel çivisi tamamen çakılmalı, kesinlikle yarım çakılıp, dışarıda kalan uç kesilmemelidir.

Dübel oldukça önemli bir tespit elemanı olup tutunma testleri mutlaka yapılmalıdır. Zeminin zayıf olduğu durumlarda, farklı veya daha fazla sayıda dübel kullanılması gerekebilir. Kullanılacak tüm dübel tipleri levhaların yüzeyine tamamen oturmuş ve tam tespit edilmiş olmalıdır. Gerekli olan dübel uzunluğu, duvarın yapısına bağlıdır. Mevcut binalarda varsa eski sıva tabakası bağlantı zemini olarak kabul edilmez. Dübel uzunluğu taşıyıcı duvar tabakasında talep edilen bağlantı derinliğine, varsa eski sıva, yapıştırıcı harç ve levha kalınlıkları ilave edilerek hesaplanır.

Köşe Profili Tespiti

Dış köşeler, yapıştırıcı harç yardımı ile yapıştırılan özel köşe profilleri ile takviye edilir. Köşe profili seçiminde paslanma vb. etkiler dikkate alınmalıdır. Üzerine donatı filesi yerleştirilmiş köşe profilleri köşe dönüşlerinde ve pencere kenar dönüşlerinde emniyet sağlayacaktır.

Donatılı Üst Sıva Tabakası

Isı yalıtım levhalarının yapıştırılmasından en erken 24 saat sonra uygulanması gereken üst sıva harcı, 10x12 mm dişli mala ile levhaların üzerine uygulanır. Alkali ortama dayanıklı ve uygun ağırlıkta olan sıva donatı filesi, çelik bir mala yardımı ile henüz üst sıva kurumadan sıva içerisine bastırılarak mastarlanır. Donatı filesinin örgü dokusundan taşan sıva perdahlanır ve 3 mm kalınlıkta üst sıva üstteki üçte birlik kısmına donatı filesi yerleştirilerek tamamlanır. Sıva donatı filesi, ek yerlerinde birbiri üzerine 10?ar cm bindirilmelidir. Ayrıca kenarlardan 10 cm taşacak şekilde kesilerek, gerekirse köşelere veya pencere kenarlarına döndürülür. Köşe profillerinin sıva donatı fileli olması durumunda, sıva donatı filesinin köşelere döndürülmesine gerek yoktur.

Astar ve Dekoratif Kaplama Uygulaması

Ãœst sıva uygulamasından en erken 48 saat sonra uygulanmalıdır. Dekoratif kaplama ile donatılı üst sıva tabakası arasındaki yapışmayı artırıcı astar uygulaması mutlaka yapılmalıdır. Astar kat uygulamasından sonra, silikon, akrilik, mineral vb esaslı dekoratif kaplama, yüzey tekstürüne göre  uygulanarak dış cephe ısı yalıtım sistemi tamamlanmış olur. Dekoratif kaplama yalnızca dekoratif amaçlı deÄŸildir; sistemin vazgeçilmez bir parçasıdır ve sistemin yapı fiziÄŸi özelliklerine uygun olarak seçilmelidir.