TEKNÄ°K MAKALE 63. Sayı (Kasım Aralık 2006)

FARUK BÄ°LAL Himerpa A.Åž.
Çoğu insan yangın koruması denildiğinde duman dedektörleri ve yangın söndürme sistemlerini, yani aktif koruma sistemlerini anlıyor. Bu aktif sistemler yapıyı korumada önemli bir rol oynamasına rağmen pasif yangın koruma sistemleri de yangında "savunmanın son hattı" gibi hizmet ederek bir bütünleşmeyi gerçekleştirirler. Pasif yangın durdurucu malzemeler, yapı elemanlarına ısısal enerji transferini geciktiren veya geçişini yavaşlatan koruma malzemeleridir. Pasif yangın koruması, "yapıdaki sıcaklık yükselmelerine karşı ve/veya yapının yangınla karşılaşmayacak tarafında maksimum müsaade edilebilir sıcaklıktan daha düşük bir sıcaklık oluşacak şekilde izole etmektir" diye de tanımlanabilir. Pasif yangın durdurucu malzemeler, yangın anında yapıdaki insanların dışarı çıkabilmesine imkan verir ve yangının yayılmasını önleyerek, itfaiyecilerin yangını en kısa sürede söndürmeleri için gerekli zamanı sağlar. Ayrıca pasif yangın durdurucu malzemeler, yapının taşıyıcı sistemlerinin (betonarme, çelik, ahşap) stabilitelerini ve mukavemetlerini koruyarak yapının çökme olasılığını azaltırlar. Pasif yangın koruma sistemleri bir binada yangın güvenliğini ve yapısal yangın korunumunu sağlarlar. Aktif yangın önlemlerinin aksine pasif yangın koruma sistemleri harekete geçmek için, elektrik veya elektronik bir aktivasyona gerek duymazlar.  

Mimari Detaylar

Genel olarak yangına dayanıklı bina tasarımında üç ana hedef:

-Yangında yaralanma veya ölüm riskini en azına indirmek

- Bir yangının başladığı binadan çevreye yayılmasını önlemek suretiyle genel olarak toplumu korumak

- Mal kaybını en aza indirmektir.

Bu hedeflere ulaşabilmek için alınacak mimari planlama önlemlerinden binanın iç planlaması iki maddede toplanır; Dumanın yayılmasını ve yangının yayılmasını önleme. Yangının başladığı binadan bir diğerine atlamasındaki faktörlerden biri de yangının başladığı binanın dış kabuğu, yani dış duvarları ve çatısıdır. Dış duvarlar başlıca üç amaca hizmet etmektedir: Yangının bir kattan diğerine atlamasını önlemek (kat geçişlerine taşyünü montajıyla veya betonarme çıkmalarla), kontrol altına alınıncaya veya kendi kendine sönünceye kadar yangını başladığı bina içinde tutmak. Çevredeki binalarda başlamış olan bir yangının bina içine girmesini önlemektir.

Yangının bir yapıdan diğerine geçişini önlemede başlıca iki yöntem kullanılabilir. Bunlar, yangın ile yanıcı malzemeler arasına yanıcı olmayan koruyucu engel yapmak ve yangın ile yanıcı malzemeler arasında yeterli uzaklık bırakmak suretiyle gelen yüksek ısının tutuşmaya neden olan seviyenin altında kalmasını sağlamaktır. Çok geniş ve bölümlere ayrılmamış mekanlarda başlıca iki tip önlem alınmaktadır: Yanıcı malzemelerin, örneğin halı gibi ahşap asma tavan gibi bir bölümden diğerine geçişte sürekli olmaması. Kapıların çelik kapı olması ve duman fitilleri konularak duman geçişinin geciktirilmesi.

Yalıtım Tekniği

Yalıtım, alevle karşılaşacak yüzeyin üstünde olmalıdır. Yalıtım, yapı elemanına yangında düşmeyecek şekilde monte edilmelidir. Metalik (alüminyum-paslanmaz çelik) bağlantı elemanları levha ve şilteler için eğer gerekliyse çelik rabitz teliyle beraber kullanılmalıdır. Aleve maruz kalan yalıtım malzemeleri (taşyünü) büzülür. Bu nedenle yalıtım malzemeleri ek yerleri üst üste gelmeyecek şekilde iki tabaka halinde serilmelidir. Yangına maruz kalacak yapı elemanının fonksiyonunu yerine getirecek şekilde yalıtım malzemeleri ile kapatılmalıdır.

Binanın içine doğru alev ve zehirli duman yayılması olasılığına karşı yangın mühendisliği optimum bir dizayn geliştirir. Bu boşluk, örneğin çatı boşluğu, asma tavan, yükseltilmiş döşeme, servis girişlerinde yangının ve dumanın durdurulması/geciktirilmesi için bu alanlar yangın durdurucularla kapatılarak kompartmantasyon (farklı bölmelere ayırma) yapılır. Bölmelere ayırma binadaki farklı bölümlerdeki insanların emniyetle tahliye edilebilmesini sağlar.

Yangın bölmesi (fire separation) ile yangın duvarı (firewall) arasındaki fark nedir?: Yangın bölümlemesi, alev yayılmasına karşı bir bariyer gibi hareket eden yapı kurmaktır. Yangın duvarı ise bitişik binaları ayıran veya bir binayı ikincil bölmelere ayıran bölümleme tipleridir. Yangın duvarları, ikametgahlarda çatı alanı 180 m2’yi geçince veya bina uzunluğu 15 metreyi geçince; ikametgah olmayan bölgelerde çatı alanı 270 m2’yi veya uzunluğu 30 metreyi geçen yerlerde konulur. Bir binadaki yangın bölümlerindeki ara bölümler arasındaki duvarların yangın riskine göre 2, 3 veya 4 saat yangına dayanıklı olması, bu bölümlerin içindeki bölme duvarların 1 saat yangın dayanımlı olması yeterli kabul edilmektedir.

Yangın kompartımanı (Bölümlere ayırma): Bir bina içerisinde, üstü ve altı da dahil olmak üzere her yanı en az 60 dakika yangına karşı dayanıklı yapı elemanları ile duman ve ısı geçirmez alanlara ayrılmış (hacim) bölümdür.

Sınırlanan, kontrol altına alınan/kompartmantasyon alanı nedir?: Yangını durduran (firestop) sistemler, korunmuş alan girişinden gazlar, duman, alev sınırlandırma ve kontrol altına alınan/kompartmantasyon alanları üretmek için geliştirilmiştir. Bu alanlar yangın dayanımlı duvar ve döşemelerle korunur. Bu alanlardaki bütün geçişler, boşluklar ve derzler duvar ve döşeme yangın dayanımına uygun şekilde yalıtılır.  

Pasif yangın yalıtımında kullanılan yalıtım malzemeleri kendi içinde de ikiye ayrılır.

1- Yangına Dirençli (Fireproofing) Malzemeler: Bunlar yapı elemanlarına yangın direnci sağlayan malzemeler ve ürünlerdir.

2- Yangını Durduran (Firestoping) Malzemeler: Yangını durduran malzemeler yapının diğer bölümleri ile yangın sınıflı duvar, döşeme arasındaki birinden diğerine delip geçen boşluklardan (borular, kablo kanalları, kanallar) alev, zehirli duman ve gaz geçişini yayılmasını önlerler. Çoğu yangın durdurucu malzeme İntumescent (ısıyla, hacimce genleşen) özelliğe haizdir.

Sonuç

İnsanlarımızın canlarına ve mallarına en az zarar verebilecek şekilde binalarımızı tasarlamalıyız. Binalarımızın belirlenen süreler boyunca çökmemesini, insanların rahatça dışarı çıkabilmesine imkan verecek tasarımlar yapmalıyız. Yapılarımızın duvarlarında da yangın korunum önlemleri almalıyız.





 

---

R E K L A M