TEKNİK MAKALE 50. Sayı (Eylül Ekim 2004)

Murat SEVİNç / Kaleseramik Eğitim, Sağlık ve Sosyal Yardım Vakfı Eğitim Koordinatörü
ÖZET

Günümüzün sürekli değişen ve gelişen yapı teknolojisinde, emülsiye (su bazlı) ve sentetik (solvent bazlı) esaslı boyalaın uygulama teknikleri ve uygulama alanları da buna paralel olarak değişmekte ve çeşitlenmektedir. Bireylerde konfor ve estetik duygusu uyandıran bu malzemeler ülkemizde mesleki ve teknik eğitimi olmayan veya eksik olan teknik personel tarafından uygulanmakta ve bundan dolayı yerli üreticiler çok defasında kullanıcı şikayetleriyle karşı karşıya kalmaktadır. Yapıların iç mekanlarında kullanılan inşaat boyalarının bakım ve değiştirilme (yenileme) süreleri bu çalışmanın esas amacıdır. Bu çalışmada sistematik rastgele örnekleme yöntemine göre seçilmiş, Ankara il sınırları içerisinde ikamet eden 967 nihai kullanıcıya, söz konusu malzemelerin kullanımı, bakım ve tamir sürelerine ilişkin anket çalışması yapılmıştır. Elde edilen veriler ile istatistiksel analiz yapılarak ilgili malzemelerde mekanlara göre oluşan kusurların şekli ve sebepleri, bakım ve yenileme gerektiren süreleri tespit edilmiştir.

Bilim Kodu    :     2251101

Anahtar KelimelER :     Boya, yağlı boya, plastik boya

Sayfa Adeti    :    117  

Tez Yöneticisi    :     Doç. Dr. Recep KANIT

1. GİRİŞ

Günümüzde yaşam standartlarının yükselmesi ve ekonomik kalkınma, bireylerin yaşadıkları meskenlerdeki konfor ve estetik bilincinin oluşması yönüyle büyük bir etken olarak görülmektedir. Günümüz yapı teknolojisinde kullanılan malzemelerin imalatı, kalitesi, uygulama projesi ve tatbiki bireyin sınırsız olan isteklerinin üst sınırlara çekilmesinde önemli rol oynamaktadır. İnşaat sektöründe kullanılan boyaların imalat safhaları, tüm dünyada kabul görmüş standart proseslerle üretilmesine rağmen söz konusu olan bu malzemelerde zamanla oluşan kusurlar ve bu kusurların meydana gelme zaman aralıkları ülkeler arasında farklılık arz etmektedir. Bu tespit gösteriyor ki imalat prosesi aynı olan fakat farklı zamanlarda deforme olan malzemelerin uygulama projesi ve/veya tatbikinde önemli derecede aksaklıklar oluşmaktadır.

Ülkemizde özellikle 1980 sonrası hızlı artan toplu konutlar, lojmanlar, kooperatifler inşaat sektörünün anormal derecede büyümesine neden olmuştur. İmalatta görev alan teknik personelin, mesleki eğitiminin olmayışı veya eksik olması o yıllarda üretici firmanın malzemeleri konusunda çokça şikayet aldıkları bilinmektedir. Bu durum günümüz inşaat sektörünün büyüklüğü ile doğru orantılı olmak kaydıyla 1980’li yıllara nazaran daha az olmasına rağmen halen daha sürmektedir. Özellikle gelişmiş ülkelerin inşaat sektörlerinde kullanılan, emülsiye (su bazlı) ve sentetik (solvent bazlı) bazlı boyalar ile ülkemiz inşaat sektöründe kullanılan söz konusu malzemelerin; bakımı, tamiri ve nihai kullanım süreleri mukayese edildiğinde uygulamada ve kullanımda çok eksikliklerin olduğu görülmektedir. Bu tez çalışmasında; ülkemizde boya sektöründe üretim yapan bazı firmaların iç piyasada karşılaştıkları kullanıcı şikayet raporları ile Ankara il sınırları içerisinde ikamet eden 967  kullanıcıya yapılan anket verilerinin sonuçları analiz edilmiştir. Analiz sonuçlarına göre malzemelerde oluşan deformasyonların meydana gelme zaman aralıkları söz konusu malzemeden beklenen nihai kullanım süresine nazaran çok daha altında çıkmıştır.  

2. MATERYAL VE METOT

2.1. Materyal

Bu çalışmada sistematik rasgele örnekleme yöntemine göre seçilmiş, Ankara il sınırları içerisinde ikamet eden 967 nihai kullanıcıya, yağlı boya ve plastik boyaların kullanımı ve varsa uygunsuzlukların meydana gelme zaman dilimleri ve bu uygunsuzlukların şekli  hakkında yapılan anket çalışmasının verileri kullanılmıştır.  

2.2. Metot

Bu çalışmada plastik ve yağlı boyaların bakım, tamir ve nihai kullanım süreleriyle söz konusu malzemelerde meydana gelen kusurların mekanlara göre dağılımı ve oluşan kusurun şekli hakkında tarafımızdan geliştirilen anket formları kullanılmıştır. Araştırma konusu olan malzemelerle ilgili nihai kullanıcılara, üreticilere, satıcılar ve bu malzemeleri uygulayan şahıs veya taşeron firmalara ayrı ayrı anket formları hazırlanmıştır. Ancak satıcı ve uygulayıcılara hazırlanan anket formlarında başarı sağlanamamıştır. Satıcılarla ve uygulayıcılarla yapılan görüşmeler sonucu da malzemelerde meydana gelen kusurlarla direkt muhatap olamadıklarını gelen şikayetlerle üretici firmaların ilgilendiğini beyan etmişlerdir. Merkezleri Ankara Rüzgarlıda bulunan satıcılardan ve Ankara’nın değişik ilçe ve mahallelerinde merkezleri bulunan uygulayıcı firmalardan alınan bu cevaplar üzerine söz konusu kütle üzerinde yapılacak olan anket formlarından vazgeçilmiştir.


2.2.1. Araştırmanın Metodolojisi

2.2.1.1. Evren ve Örneklem

Araştırma Ankara’nın merkez ilçe ve bunlara bağlı mahallelerinde yürütülmüştür. Araştırmanın ana kütlesini Ankara iline bağlı Elvankent, Törekent, Sincan, Eryaman, Batıkent ve Gölbaşı ilçe ve mahallelerde yaşayan 1098 kullanıcı oluşturmaktadır. 1098 kullanıcı anketinden 131 (%11,93) tanesi birbiriyle ilişkisi olan sorularda yanlış doldurma yapıldığı için dikkate alınmamıştır. 967 (% 88,07) kullanıcı anketi değerlendirmeye alınmıştır. Ankete katılan kullanıcı grupları sistematik rasgele örnekleme yöntemine göre seçilmiştir.  Anket yapılan kullanıcı gruplarının yaşadıkları konutun ilk kullanıcısı olmasına, eğitim düzeylerinin tüm kullanıcılar içerisinde dengeli bir biçimde dağılmasına dikkat edilmiştir. Objektifliği artırmak için ankete katılan kullanıcılardan adı, soyadı ve meslek bilgilerinin doldurulması istenmiştir. Örneklemin demografik özellikleri Şekil 2.1’de  verilmiştir.

2.2.1.2. Verilerin Toplanması

Veriler, her bir malzeme için ayrı ayrı geliştirilen anket formaları yardımıyla toplanmıştır. Soru formları pilot olarak 20 kullanıcı üzerinde uygulanmış ve bazı eksiklikler giderilmiştir. Ankete katılan her kullanıcıya öncelikli olarak araştırmanın amacından bahsedilmiştir. Bazı kullanıcıların konutlarında söz konusu malzemelerin uygulanmasıyla ilgili gözlem yapılmıştır. Okuma yazma bilmeyen bazı kullanıcı grupların anket soruları sözlü olarak sorulup verilen cevaplara göre anket formu tarafımızdan doldurulmuştur.

2.2.13. Verilerin Çözümü ve Yorumlanması

Anket verilerinin girişini kolaylaştırmak ve gerekli analizleri daha sağlıklı yapabilmek için her bir anketin birebir şekli Microsoft Access 2000  programında farklı dosyalar şeklinde hazırlanmıştır. Tüm anket verileri Microsoft Access programında girildikten sonra gerekli analizlerin yapılması ve bunların pasta grafikleriyle daha anlamlı hale getirilmesi için tüm veriler SPSS 11.0 paket programına aktarılmıştır. Tüm anket sorularına göre veri süzme işlemleri ve ortalama zaman dilimleri SPSS 11.0 paket programda gerçekleştirilmiştir. Ayrıca sorular arasındaki ilişkilerde yine bu programda analiz edilip gerekli grafikler oluşturulmuştur.

2.2.1.4. Sınırlılıklar

Araştırma Ankara’nın merkez ilçe ve mahallelerinde gerçekleştirilmiştir. Sağlıklı bir sonuç elde edilebilmesi için araştırması yapılan malzemeler uygulandıktan sonra onları kullanacak olan bireylerin ilk kullanıcı olması gerekmektedir. İkinci sınırlılık ise bakım ve tamir süreleri araştırılan, plastik ve yağlı boyaların sadece kullanıcı anket formlarıyla tespit edilmesi güçtür. Bu bakımdan bu araştırmada bir anket formuyla tespit edilmesi muhtemel olumsuzluklar ve zamanları ele alınmıştır.

3. BULGULAR VE TARTIŞMA

Bu araştırma sonucunda, ele alınan malzemelerle ilgili elde edilen bazı bulgular, burada özetle bahsedilecektir.

3.1 Plastik Boyalar (su bazlı)

Plastik boyaların bakımı, karşılaşılan uygunsuzluklar ve bunların zaman aralıklarına ilişkin kullanıcılara toplam 13 (on üç) soru sorulmuştur. Elde edilen veriler gerekli istatistiksel analizden geçirilerek pasta grafikleri ile anlamlı hale getirilmiştir. Anket formuna katılan 967 kullanıcının plastik boyalarıyla ilgili mekanlara göre karşılaştıkları uygunsuzlukların yüzde ve frekans dağılımları Çizelge 3.1’de verilmiştir.

Çizelge 3.1’den de anlaşılacağı üzere kullanıcılar plastik boyalarıyla ilgili karşılaştıkları uygunsuzluklar genelde birden fazladır. Kabarma kusuruyla karşılaşan kullanıcılar aynı zamanda renk solması veya çatlamayla da karşılaşabilmektedir. Veya çatlama kusuruyla karşılaşan kullanıcılar renk solması veya kabarmayla da karşılaşabilmektedir (buradaki renk solması; kirlenmeden dolayı oluşan ton farklılıklarıdır).

Plastik boyalarda, uygunsuzluk yaşanan mekanlar sırasıyla; oturma odası (%23,33), koridor-antre (%22,94), mutfak (%22,10), salon (%16,33), banyo (%7,92) ve yatak odası (%7,38) olmaktadır. Bu dağılıma göre plastik boyalarda meydana gelen uygunsuzlukların mekanın kullanım yoğunluğuyla ilişkili olduğu düşünülmektedir. Söz konusu mekanlarda meydana gelen uygunsuzluklar sırasıyla; renk solması (%38,38), kabarma (%34,09) ve çatlama (27,53), olarak görülmektedir. Kullanıcıların %42,13’ü plastik boya satın alırken, fiyatına, %33,14’ü kalitesine, %13,85’i müşteri memnuniyetine ve % 10,88’i renk seçeneğine dikkat ettiği tespit edilmiştir.  Uygulama yöntemlerinin plastik boyaların nihai kullanım sürelerine etkisini araştırmak için kullanıcılara bu yönde sorular sorulmuştur. Buna göre; mevcut (eski) plastik boya üzerine hiçbir işlem yapmadan (yüzey hazırlığı olmadan) direkt yeni boya yapan kullanıcıların %88,3’ü ortalama 1,1 yıl sonra, mevcut (eski) plastik boyanın üzerindeki kirleri sildikten sonra yeni boya yapan kullanıcıların %79,18’i ortalama 1,9 yıl sonra, ve mevcut (eski) plastik boyayı tamamen kazıdıktan sonra yeni boya yapan kullanıcıların %86,2’si ortalama 3,3 yıl sonra plastik boyalarını yenileme ihtiyacı duyduğu tespit edilmiştir. Bu verilerle gerekli istatistiksel analiz yapıldığında boyama yönteminin; plastik boyanın nihai kullanım süresi üzerinde kuvvetli (a=0.01 - R2  98,35) bir etkisinin olduğu ortaya çıkmıştır.

3.2. Yağlı Boyalar (solvent bazlı)

Yağlı boyaların bakımı, karşılaşılan uygunsuzluklar ve bunların zaman aralıklarına ilişkin kullanıcılara toplam 12 (on iki) soru sorulmuştur. Elde edilen veriler gerekli istatistiksel analizden geçirilerek pasta grafikleri ile anlamlı hale getirilmiştir. Anket formuna katılan 967 kullanıcının yağlı boyalarıyla ilgili mekanlara göre karşılaştıkları uygunsuzlukların yüzde ve frekans dağılımları Çizelge 3.2’de verilmiştir.

Çizelge 3.2’ye göre kullanıcılar yağlı boyalarıyla ilgili karşılaştıkları uygunsuzluklar genelde birden fazladır. Kabarma kusuruyla karşılaşan kullanıcılar aynı zamanda renk solması veya çatlamayla da karşılaşabilmektedir. Veya çatlama kusuruyla karşılaşan kullanıcılar renk solması veya kabarmayla da karşılaşabilmektedir (buradaki renk solması; kirlenmeden dolayı oluşan ton farklılıklarıdır).

Yağlı boylarda en çok kusur yaşanan mekanlar sırasıyla; koridor-antre (%24,16), mutfak (%23,78), oturma odası (%22,6), salon (%16,15), banyo (%7,1) ve yatak odası (%6,2) olmaktadır. Bu dağılıma göre yağlı boyalarda meydana gelen uygunsuzlukların mekanın kullanım yoğunluğuyla ilişkili olduğu düşünülmektedir. Söz konusu mekanlarda meydana gelen uygunsuzluklar sırasıyla; kabarma (%35,05), renk solması (%33,02) ve çatlama (31,93), olarak görülmektedir.

Kullanıcıların %39,7’si yağlı boya satın alırken fiyatına, %34,1’i kalitesine, %14,7’i müşteri memnuniyetine ve % 11,5’i renk seçeneğine dikkat ettiği tespit edilmiştir.  Uygulama yöntemlerinin plastik boyaların nihai kullanım sürelerine etkisini araştırmak için kullanıcılara bu yönde sorular sorulmuştur. Buna göre; mevcut (eski) yağlı boya üzerine hiçbir işlem yapmadan (yüzey hazırlığı olmadan) direkt yeni boya yapan kullanıcıların %82,4’ü ortalama 1,6 yıl sonra, mevcut (eski) yağlı boyanın üzerindeki kirleri sildikten sonra yeni boya yapan kullanıcıların %71,5’i ortalama 2,2 yıl sonra, ve mevcut (eski) yağlı boyayı tamamen kazıdıktan sonra yeni boya yapan kullanıcıların %91,2’si ortalama 4,2 yıl sonra yağlı boyalarını yenileme ihtiyacı duyduğu tespit edilmiştir. Bu verilerle gerekli istatistiksel analiz yapıldığında boyama yönteminin; yağlı boyanın nihai kullanım süresi üzerinde kuvvetli (a=0.01 - R2  97,5) bir etkisinin olduğu ortaya çıkmıştır.

4. SONUÇ VE ÖNERİLER

Ülkemiz iç piyasasının önde gelen inşaat boyası üretici bazı firmaların kullanıcılarından almış oldukları şikayet verilerinin raporları incelenmiştir. Şikayet raporları elde edilerek gerekli analizleri yapılan inşaat boyası üretici firmalarının boyalarıyla ilgili karşılaştıkları şikayetlerin mekanlara göre meydana gelem zaman aralıklarının farklı olduğu belirlenmiştir. Hem yağlı boya hem de plastik boya için farklı zaman aralıklarında alınan şikayetlerden dolayı  üretici firmalar arasında kalite farklılığının olduğu düşünülmektedir.

Bu çalışma sonucunda, mekanlara göre plastik ve yağlı boyalarda oluşan kusurlar, bu kusurların ortalama meydana gelme zamanı ve malzemelerin değiştirilme süreleri toplu olarak Çizelge 4.1’de verilmiştir.

Bu araştırma sonucunda tespit edilen plastik ve yağlı boyaların tamiri ve değiştirilme süreleri; kamu kurum ve kuruluşların bağlı bulundukları ilgili bakanlığın yatırım tesisleri daire başkanlıkları tarafından geliştirilerek, kamu kurum ve kuruluşlarının küçük ve büyük onarımlarında; hazırlanan keşiflerin doğruluğu, bir sonraki onarımın ve/veya değiştirilmenin ne zaman yapılacağı konusunda iyi bir veri oluşturacağı düşünülmektedir.

Yine ilgili yatırım tesisleri daire başkanlıkları tarafından; bu çalışma verilerine ilaveten, kamu binalarında yer alan sıhhi tesisat  elemanlarının (lavabo, armatür, pisuar, batarya, hela taşları vb.), elektrik tesisatı elemanlarının (priz, buvat, lamba, muhtelif kablolar vb.), ahşap ve PVC  doğramalarının (kapı, pencere, kapı ve pencere aksesuarları vb.) ve kağir elemanların (mozaik karo, seramik karo, mermer, sıvalar, duvarlar vb.) bakımı, tamiri ve nihai kullanım süreleri tespit edilerek bu amaca yönelik hazırlanacak bir bilgisayar programı sayesinde elde edilen bu veriler işlenmelidir.

Sonuç olarak, hazırlanacak bilgisayar programı sayesinde, hangi kamu kurum yada kuruluş binasının hangi malzeme yada malzemelerinin, ne zaman tamirinin yapılacağı veya değiştirileceği kurum amirlerine bırakılmaksızın önceden tespit edilebilir. Bu sayede, kurum ita amiri ve ona bağlı personeli onarım ve bakım için hazırladıkları keşif  için zaman ve maliyet kaybı yaşamayacaklardır. Ayrıca her kurumun ihtiyacı kadar ödenek ayrılarak hem kurumlar arası dengesizlik ortadan kaldırılacak hem de Milli kaynaklarımız daha tasarruflu kullanılacaktır.

İlgili yatırım tesisleri daire başkanlıkları tarafından hazırlanacak bu veri tabanından yüklenici firmaların ve ilgili malzemeleri üreten üretici firmaların da yararlanması sağlanmalıdır. Bu sayede; yüklenici firmalar çalışma programlarını ve ilgi alanlarını daha sağlıklı planlayabilirler. Üretici firmalar ise araştırma geliştirme departmanlarında malzemelerin bakım ve tamir sürelerinin iyileştirilmesi konusunda bilimsel çalışmalar gerçekleştirebilirler. Ayrıca üretim hatlarının programlarını daha sağlıklı yapabilirler.