Çünkü bu derzler, strüktürel bağlantı ve devamlılığı sağlamanın yanı sıra, panellerin boyutsal, şekilsel hataları ve hareketlerine rağmen iyi bir hava, yağmur, ısı, nem, toz ve gürültü yalıtma özelliğini göstermek ve bu niteliğini binanın ömrü boyunca koruyabilmek zorundadır. O nedenle; büyük boy iki beton cephe paneli arasındaki derzi kapatarak, sızdırmazlığı sağlamak üzere geçirimi engelleyici malzemeler (sealant) kullanılmaktadır. Ayrıca derzlerde; derz geçirimsizlik (sızdırmazlık) malzemesinin derz içindeki derinliğini sınırlaması, arka yüzünü şekillendirmesi ve destekleyici yatak görevi görmesi için derz dolgu fitilleri (back-up material) kullanılmaktadır (Şekil 1). Derz malzemeleri çeşitli etkenler karşısında hareket edip çalışmaktadırlar. Genelde etken unsurlar, sıcaklık farklılıkları nedeniyle malzemenin çeşitli derecelerde genleşmeleri veya büzülmeleri, nemin etkisiyle şişmeleri ve kurumayla büzülmeleridir. Bunların yanı sıra rüzgar, yer sarsıntıları, ağır yük gibi mekanik etkenler de malzemelerin defor-masyonuna neden olabilmektedirler.

Derzlerde; derz yeri, geniÅŸliÄŸi, derinliÄŸi ve iklim koÅŸullarına uygun malzeme kullanılmaması, uygulamaya yeterince özen gösterilmemesi, deformasyonların gerçek deÄŸerlerine yakın olarak de-ÄŸerlendirilememesi gibi nedenlerle, derz malzemelerinin bir yüzeyden ayrılması halinde (adez-yon-yapışma bozukluÄŸu), malzemenin kendi içindeki uzaması ve sıkışması sonunda kopması (ko-hezyon bozukluÄŸu, Åžekil 3) ile derz geçirgenlik kazanır. Ayrılma ve kopmanın tam olmaması halinde bile oluÅŸacak hava hareketi veya hava hareketlerine imkan veren bir malzeme kullanılması durumunda, kullanılan yalıtımın niteliÄŸi bozulacak, derz arkasına su geçiÅŸi hızlanacak ve ısı transferlerine izin vererek, zamanla yoÄŸuÅŸma meydana gelebilecektir. Dolayısıyla bu bölgedeki hafif bir nemlenme ile havadaki toz ve uçuÅŸan parçacılkları daha fazla toplayacak ve çevresine göre daha kirli yüzeyler oluÅŸturacaktır. Derz  malzemelerinin  kendilerin-den beklenen performansı gösterebilmeleri için TS 815 ve DÄ°N 4108'e göre, ÅŸu özelliklere sahip olmaları beklenmektedir. Derz malzemeleri;

?          Derzin geçirimsizliÄŸini saÄŸlamalıdır.

?          Derzdeki hareketlere ve hareketin hızına uyumlu bir biçimde ÅŸekil deÄŸiÅŸtirmelidir.

?          ÇeÅŸitli deformasyonlara maruz kaldığında ilk ÅŸekline ve ilk özelliklerine yeterli derecede dönebilmelidir (Bu olgu, malzemenin elastik özellikleri ile ilgilidir).

?          Yüksek adezyon özelliÄŸine sahip olmalı, büyük gerilmelere maruz bölgelerde veya köşelerde sıyrılma veya adezyon kaybı olmamalıdır.

?          Malzeme içinde kopma veya ayrılma olmamalı, baÅŸka bir ifade ile malzeme moleküllerini bir arada tutan kohezyon kuvvetleri yenilmemelidir.

?          Yüksek çalışma sıcaklığında malzemenin yumuÅŸaması halinde, özelliklerinde kabul edilemez deÄŸiÅŸiklikler olmamalıdır.

?          Düşük sıcaklıklarda sertleÅŸtiÄŸinde kırılma olmamalı ve özelliklerinde kabul edilemez deÄŸiÅŸiklikler olmamalıdır.

?  Belirli bir sıcaklık aralığında ve belli bir süre içinde yaÅŸlanma, hava etkileri veya beklenen diÄŸer çevre koÅŸullarından etkilenmemelidir. Bu temel istemlerin dışında özel çalışma koÅŸullarına göre yabancı madde giriÅŸine, aşınmaya, çen-tiklenmeye, yangına ve kimyasal maddelere dayanıklılık da beklenebilir.Bu tür malzemeler kullanılmadan önce belirli bir süre bozulmadan saklanabilmen, betona ve kullanıcıya zararlı olacak maddelerden arındırılmış olmalıdır. Kullanım kolaylığı ise bir diÄŸer tercih nedenini oluÅŸturmaktadır. Derz sızdırmazlık malzemelerinin derinliÄŸi; eÄŸer üretici firma tarafından bildirilmemiÅŸ ise genel ilke olarak, elastik, elasto-plastik ve bir ölçüye kadar plasto-elastik malzemeler için derz geniÅŸliÄŸinin yarısı olarak tasarlanır. YAE teknik ÅŸartnamesinde ise; 10 mm'ye kadar geniÅŸlikteki derzlerin doldurma derinliÄŸinin geniÅŸliÄŸine eÅŸit olması, 10 mm'den geniÅŸ derzlerde ise yaklaşık olarak; 15 mm geniÅŸlik için; derinliÄŸin 10 mm, 20 mm geniÅŸlik için; 12 mm, 30 mm geniÅŸlik için; 15 mm, 50 mm geniÅŸlik için ise 20 mm olması hükmü getirilmiÅŸtir. DÄ°N 18540'da belirlenen panel uzunluÄŸuna göre derz malzemelerinin geniÅŸlik ve derinlik oranları ise Tablo 1'de verilmiÅŸtir. Derz malzemeleri, yapım biçimine göre iki temel gruba ayrılmaktadır. Bunlar yerinde dökümlü ve ön yapımlı (hazır) malzemelerdir. Yerinde dökümlü derz malzemeleri, sıvı veya yarı sıvı durumunda uygulanır. Hazır derz malzemeleri ise, göreceÄŸi iÅŸleve uygun olarak daha önceden üretildiÄŸi fabrikada ÅŸekillendirilir. Beton paneller arasında oluÅŸacak derzlerde kullanılabilecek malzemeler niteliklerine göre ise, Åžekil 2'deki gibi sınıflandırılabilir. Beton cephe panelleri arasındaki derzlerde kullanılabilecek yerinde yapı m 11 derz sızdırmazlık malzemelerinin teknik özellikleri, Tablo 2'de yer almıştır.

1.1. Beton ve harçlar

Bu gruba giren malzemeler, esneklik kabiliyetinin olmaması ve düşük aderans yeteneÄŸi gibi çeÅŸitli etkenlerle adezyon ve kohez-yon bozukluÄŸu gösterebileceÄŸinden, hava ve yaÄŸmur sızdırmazlı-ğı beklenen prefabrike büyük boy  beton   paneller  arasındaki derzlerde, uygulanmamalıdır. Bununla birlikte, beton ve harcın düzgün olmayan yüzeylere sahip olmasından ötürü, derzlerden suyun hızla akışına mani olacak, panellerle aynı seviyede tasarlanması halinde ise, yukarıda sayılan nedenlerle zamanla oluÅŸacak çatlaklardan ötürü dışa dökülerek, yaÄŸmur ve derzden sızıntısına izin verecektir. O nedenle, beton ve harç dolguların prefabrike büyük boy beton paneller arasındaki derzlerde kullanımı uygun deÄŸildir. Ancak özel katkılarla modifiye edilmiÅŸ harçlar, küçük boy beton panellerin birleÅŸim yerlerinde kullanılabilir.

1.2. Macunlar

Uzayıp kısalarak hareketlere bir dereceye kadar karşı koyabilen ve çok değişik tipleri olan macunlar, elastik, elasto-plastik ve plastik olmak üzere 4 gruba ayrılabilirler.

1.2.1. Plastik ve plasto-elastik macunlar (mastikler)

Plastik derz malzemesi tamamen plastik deformasyona sahip olup, aldığı hali, herhangi bir dış etki olmadığı sürece korur. ÖrneÄŸin yaÄŸ esaslı malzemeler (mastikler) bu niteliÄŸe sahiptir. DiÄŸer derz malzemelerine oranla daha ucuz olan mastikler, derz kenarına yapışıp derz içinde oluÅŸacak % ±3 oranındaki hareketleri karşılarlar (Tablo 2). Bir derz malzemesi olarak mastik, zamanla dış hava (özellikle güneÅŸ ışığı) etkisiyle sertleÅŸip, plastikliÄŸini dolayısıyla da akıcılığını kaybetmesinden ötürü, sadece çok küçük derz hareketlerinin  (%   ±3)  beklendiÄŸi yerlerde kullanılmalı, açıkta kalan yüzeylerin minimum olmasına dikkat edilmeli ve derz yüzeyinden mümkün olduÄŸu kadar içeriye yerleÅŸtirilmelidir. Derzlerde; plastik kıvamlı macunlara istenilen derinliÄŸi saÄŸlamak için, derz dolgu fitili olarak sıkıştırabilir, daire kesitli bir köpük-plastik fitil kullanılmalıdır. Böylece mastik dolgunun arkası beslenmiÅŸ olacağından, derze konulurken gerekli basınç saÄŸlanarak yan yüzeylere iyi bir ÅŸekilde yapışması saÄŸlanır. Bunlara ilave olarak, uygulama sırasında mas-tiÄŸin Åžekil 3'de görülen üçlü yüzeye yapışması durumunda derz malzemesinde oluÅŸacak adezyon bozukluklarının önlenmesi açısından kaçınılmalıdır. O nedenle, derz sızdırmazlık malzemesi ile dolgu fitili arasına, yapışma önleyici (baÄŸ kırıcı) malzemeler konulmalıdır. Genellikle film ÅŸeridi biçiminde ve Polietilen (PE) esaslı bu malzemeler, derzin arka tarafını tamamen kaplamalı ve diÄŸer yüzeylere yayılmasına izin vermemelidir.

Kullanılacak derz dolgu fitilinin derz sızdırmazlık malzemesine yapışma sağlamayan türünün seçilmesi halinde ise bu malzeme, aynı zamanda bağ kırıcılık görevini de üstleneceğinden, hem malzeme hem de zamandan tasarruf sağlanabilecektir. Bu amaçla kullanılan en yaygın malzeme ise Polietilen (PE) fitilleridir Mastik dolgunun kesit alanının çok büyük tutulması halinde, derzden dışarı akabilir. Bu nedenle, maksimum derz genişliği 25 mm'yi geçmemelidir.

1.2.2. Elastik ve elasto-plastik macunlar

Bir ve iki bileşenli tipleri olan elastik macunlar, derz yüzeylerine yapışıp, elastik olma özellikleri ile derzde meydana gelen hareketlere karşı koyarlar. Elastik macunlar, derze yerleştirilmeden önce derz yüzeyleri toz ve yağlardan temizlenmeli, yapışma yüzeyleri primer (ilk kat) ile astarlan-malıdır. Tıpkı plastik macunlarda olduğu gibi seçilen malzemeye uygun derz geometrisini (genişlik/derinlik) sağlamak için, derze önce, sıkışabilir köpük-plastik derz dolgu fitili yerleştirmek gerekecektir.20 mm ve daha geniş derzlerde, uygulama üç aşamada, önce bir yüze, sonra diğer yüze ve en son ortaya olmak üzere gerçekleştirilmelidir (Şekil 4). Ancak bu işlem, malzeme yüzeyinde bir kurumaya ve film tabakası teşkiline imkan vermeyecek kadar kısa sürede beklemeden yapılmalıdır. Polisülfid, Poliüretan ve Silikon gibi elastik ve elasto-plastik macunlar, bu grubun, derz sızdırmazlık malzemesi olarak uygulamada kullanılan örneklerdir (Tablo 2). Bir ve iki bileşenli olan ancak genellikle iki bileşenlisi kullanılan Polisülfid, Poliüretan gibi yüksek performanslı elastik macunlar; kimyasal reaksiyon sonucu kür olarak sıvıdan katıya değişmesi nedeniyle kimyasal kürlü termoset olarak da anılırlar. Bu grup malzemeler, hava etkilerine dayanıklılık, yüksek-düşük sıcaklıklarda esneklik ve bükülebilirlik, pek çok kimyasal maddelere dayanım gibi özellikleri nedeniyle, derz sızdırmazlık malzemesi olarak çok geniş çerçevede kullanılırlar. Bunlardan poliüretan, aşınmaya ve delinmeye karşı oldukça iyi dayanıklılık gösterir. Silikon esaslı derz malzemeleri ise, diğer yerinde dökümlü malzemelere göre daha geniş sıcaklık aralığında esnek kalır. Burada dikkat edilecek nokta; bitüm esaslı veya uçucu bileşenler içeren derz dolgu fitillerinin, elastik macunlar, kimyasal kürlü termoset derz malzemeleri ile (bu tür malzemelerin birbiri ile uyumsuzluğu nedeniyle) beraber kullanılmaması gereğidir.

1.3. Fitiller

Fitiller; göreceği işleve uygun olarak üretimi sırasında şekillendirilen, ön yapımlı (hazır) derz malzemeleridir. Derz içinde sızdırmazlık ve dolgu görevini üstlenebilen bu malzemeler, sıkıştırabilir ve bant olmak üzere iki gruba ayrılabilirler.

1.3.1. Sıkıştırılabilir fitiller

Bu gruba giren malzemelerin sızdırmazlık malzemesi olarak kullanılabilmesi için, kullanılan malzemenin cinsine göre değişmekle ve üretici firmaca önerilen orana uyulmakla birlikte, derz içindeki boyutunun yaklaşık 1/4'ü kadar sıkıştırılması halinde ancak geçirimsizliği (su, hava) sağlayabilmektedirler.Mastik (sentetik kauçuk-bitüm karışımdan yapılan fitiller) ve elastik fitiller (genleştirilmiş butil kauçuk, Neopren) olarak iki grupta incelenebilecek olan bu fitillerin, sıkıştırılma oranlarının belli değerleri aşmaması gerekmektedir. Fazla sıkıştırılmaları halinde ise, kalıcı deformasyona uğrayarak, esnekliklerinden bir miktar kaybedip, panelin büzülmesi sonucunda meydana gelen derz genişlemesi durumunda, tekrar eski hallerine dönemeyerek sızdırmazlığı sağlayamazlar. Genellikle yatay ve düşey derzlerde hava engeli olarak kullanılan bu malzemenin sızdırmazlığı sağlamadaki başarısı, seçilen malzemenin performansının yanı sıra, sıkıştırılma oranlarına, uygulamadaki işçilik ve kalite kontrol mekanizmasının düzgün işleyişine bağlı olduğu ise yadsı-namayacak bir gerçektir. Bunlara ilave olarak; yağmur ve hava sızdırmazlığı görevi gibi her iki fonk-siyonuda yerine getirmesi beklenen (sert iklim koşullarında yatay ve düşey derzlerde hava engeli olarak kullanılan) sıkıştırılabilir fitillerin, kendisinden bekleneni yerine getirebilmeleri için, mutlaka kapalı gözenekli malzemelerden seçilmiş olmaları gerekmektedir. Ayrıca, derz sızdırmazlık malzemeleri olarak kullanılan macunların derz içindeki derinliğini sınırlayan, arka yüzünü şekillendiren ve destekleyici yatak vazifesi gören sıkıştırılabilir derz dolgu fitili olarak ise genellikle, bağ kırıcılık özelliğini de üzerinde taşıyan Po-lietilen fitiller kullanılmaktadır.

1.3.2. Bant fitiller (contalar)

Plastik veya paslanmaz metalden yapılan bant fitiller (contalar) genellikle düşey derzlerde yağmur ve hava engeli olarak kullanılırlar. Bant fitiller genellikle güneş ışığının zararlı etkilerine karşı dayanıklı neopren, EPDM, PVC ve metal türü malzemelerden oluşturulurlar. Neopren ve PVC'den yapı-lan bant fitiller yüksek bükülme dirençleri, elastikiyet, kimyasallara, suya dayanıklılığı ve gürültü çıkartmaması gibi özelliklerinden ötürü metal bant fitillerine tercih edilirler. BS 6093 ve TS 3087'de "PVC, plastik su tutucu conta", TS 2810'da ise "lastik su tutucu contalar"ın fiziksel özellikleri ve kullanılacağı derz boyutlarına göre enkesit uzunluklarının tayini için gerekli formüllere yer verilmiştir. Şekil 5'de ise çeşitli su tutucu bant fitillerin enkesitleri yer almıştır. Sıcaklık farklarının büyük ve çeşitli nedenlerle hareket miktarının fazla beklendiği derzlerde ise contalara, mukavemeti artırmak amacıyla omega veya kırlangıç kuyruğu formu verilerek hareketlerin sızdırmazlık malzemesi üzerindeki olumsuz etkisi önlene-bilmektedir (Şekil 5).

2. Derz geçirimsizlik ve dolgu (fitil) malzemeleri uygulama ilkeleri

Yapımın her aşamasında olduğu gibi derzlerin hazırlanmasında da gerekli özen gösterilmeli ve iyi bir işçilik uygulanmalıdır. Seçilen malzemenin uygulanmasında, üretici firma önerileri, TÜBİTAK-YAE yalıtım işleri teknik şartnamesinde belirtilen uygulama esaslarına aynen uyulmalıdır.

2.1. Derz yüzeylerinin hazırlanması

Derz yüzeyleri toz ve yağdan te-mizlenmiş olmalı, yüzeylerde kopabilecek zayıf parçalar bulunmamalıdır. Beton paneller zımparalanarak, kum püskürtme, mekanik aşındırma ile veya bu yöntemlerin kombinasyonu ile tam olarak temizlenmelidir. Kum püskürtme yöntemi, diğer yöntemlere oranla daha pahalı olmasına karşın, çok iyi sonuç vermektedir. Bu nedenle termoset; kimyasal kürlü, yerinde yapımlı, pahalı derz sızdırmazlık malzemeleri için kullanımı tercih edilmelidir. Yağ gibi kirleticileri ortadan kaldırmak amacıyla kullanılan sol-ventler (asit yıkaması), genellikle olumsuz etki göstererek kirleri betonun gözenekleri içine taşımaktadır.

Tozların uzaklaştırılması, genellikle yerinde dökümlü derz sızdırmazlık malzemesinde iyi bir yapışma sağlanması için son derece gereklidir. Son temizlik, fırça ile yapılırsa da yağ sızdırmayan hava kompresörü veya vakumlu temizleyiciler, çok iyi sonuç vermektedirler.

Uygulama; öngörülen sıcaklıkta yapılmalıdır. Uygulamada esas, üretici önerilerine uymaktır. Böyle bir olanak bulunamaz ise 32 "C'den yüksek, 4 "C'den düşük sıcaklıklarda uygulama yapılmamalıdır, istenilen sıcaklıkların altında veya üstünde çalışmak, istenmeyen gerilmelerin doğmasına sebep olur. Yüksek sıcaklıklarda çalışma zamanı azalır, daha düşük sıcaklıklarda ise malzeme sertleşir, donma tehlikesi bile söz konusu olabilir.

Primer öngörüldüğünde ise, genelde derz malzemeleri üreticileri uygun primeri de beraberinde vermektedirler. Primer; fırça veya sprey ile uygulanmaktadır. Pri-mer'in kullanılmasındaki amaç; beton gibi gözenekli yüzeylerle özellikle termoset cinsi kimyasal kürlü maddelerin iyi bir bağ oluşturmasıdır. Fırça ve sprey ile uygulanabilen primer'in fırça ile uygulanmasının tercihi halinde, bütün derz yüzeyinde homojen bir film tabakası oluşacak şekilde uygulama yapılmalıdır. Aksi halde fazla malzeme kalarak, yapışma kayıpları oluşabilir. Yatay derzlerde ise sprey uygulaması daha uygun olmaktadır. Primerler genellikle belirli bir kuruma zamanına sahiptir. Derz sız-dırmazlık malzemelerinin gerekli kuruma zamanından sonra uygulanmasına özen gösterilmelidir.

2.2. Derz malzemelerinin yerleÅŸtirilmesi

Derzlerde; derz yüzeylerinin temizlenmesi, gerekli hallerde pri-mer uygulanmasının ardından, derz dolgu fitilinin yerleÅŸtirilmesine geçilir. Bu noktada, sızdırmaz-lık malzemesi için istenilen derinliÄŸin saÄŸlanmasına özen gösterilmelidir.Derz sızdırmazlık malzemesi olarak macunların tercih edildiÄŸi derzlerde; seçilen derz macunu genelde derz macunu tabancası ile uygulanmaktadır. Yapılacak uygulamada, derzlerin düzgün olmasına, her yerde eÅŸit kalınlıkta yapılmasına ve malzemenin kenarlara taÅŸmamasına özen gösterilmelidir. Gerekli hallerde düzgünlüğü ve temizliÄŸi saÄŸlamak için derzin iki tarafına kolay sökülebilen bantlar yapıştırılmak ve uygulamadan sonra sökülerek düzgün hatların oluÅŸturulması saÄŸlanmalıdır. Bazı derz malzemeleri, eritilerek, yerinde sıcak olarak uygulanmaktadır. Genelde düşük performans sergileyen ve rengi nedeni ile estetik olmayan bu malzemeler; bitümlü bileÅŸikler (asfalt veya kömür katranı), kauçuk veya diÄŸer elastomerik bileÅŸenleri içerebilir. Sıcak   uygulamalı   malzemeler;

genellikle yatay derzlerde kullanılır. Eğer soğuma ve sertleşmeye kadar malzemenin derz dibine akması engellenebilirse, düşey derzlerde de uygulanabilir. Soğuk uygulamalı derz malzemeleri ise, genellikle ya önceden doldurulmuş kartuşlarla, ya da iki bileşenli sistemlerde olduğu gibi başka bir kapta hazırlanıp pompalara çekilerek kullanılmaktadır. Derz boşluğunun doldurulması deneyimli personeli gerektirir. Pompa ucu yaklaşık 45 °'lik bir açıyla tutulmalı ve doldurulmamış alan bırakılmamalı ya da kopuk alanların oluşmaması için, devamlı şekilde derz boyunca here-ket ettirilmelidir.

Resim 1. Sıkıştırılabilir derz dolgu fitili.

Dolgunun perdahlanması, uygulama sırasında derz dolgu macununun içinde kalması olası hava kabarcıklarının tahliyesi için gerekli olduğu kadar, uygulandığı yapışma yüzeyine maksimum tutunmayı sağlamasına da yardımcı olur. Bunlardan başka, uygulama sonucu bitişik yüzeylerde oluşan kirlerin iş akışı içinde üreticisinde önerilen çözücü veya temizleyici maddelerle temizlenmesi, ihmal edilmemelidir. Su tutucu bant fitiller (contalar) ise, panel kenarlarına yerleştirilen plastik raylara montaj sırasında üsten sürülerek geçirilebileceği gibi, ısıtılarak yumuşatılan bantlar fitil; derz açıklığı içine itilerek de yerleştirilebilir, ya da bağlanacağı panellerden birine önceden yerleştirilerek basınç altında sıkıştırılarak uygulanır (Resim 2). Sıkışan bant fitil, su sızdırmazlığı-nı sağlar.Islak birleşimli derzlerde hava engeli olarak kullanılan bant fitiller ise beton dökülmeden önce yerlerine yerleştirilirler (Resim 3).

3. Derz geçirimsizlik ve dolgu malzemelerinin dayanıklılığı ve bakımı

Derzlerde; dış etkenler tarafından en olumsuz etkilenen bölümü derzin ön tarafında yer alan sızdırmazlık malzemesi oluşturmaktadır. Bu malzemelerde meydana gelen gerek malzeme yorulması, gerekse dış etkenler nedeniyle oluşabilecek bozulmalar, derzin su geçirimsizliğini olumsuz yönde etkileyecektir. Yağmur suyu geçişinin önlenmesi görevi verilen, birinci sızdırmazlık malzemesinin hasara uğraması halinde değiştirilmesi (bakımı) mümkün olmakla birlikte maliyeti oldukça yüksektir.Derzin arka kısmında yer alan ve hasara uğraması halinde çoğu zaman onarımı mümkün olmayan ikinci yalıtım malzemesinin (hava engelinin), birinci sızdırmazlık malzemesi tarafından dış etkilerden korunması sayesinde dayanımı oldukça yüksektir. Bunlara ilave olarak, derzin geometrisinin de rüzgarla itilen yağmur suyu-nun ikinci sızdırmazlık malzemesine ulaşmadan, drenaj bölgesinden dışarı atılmasını sağlayarak, malzemenin dayanımını artıracak şekilde tasarlanması gerekmektedir.

Sonuç

Prefabrike yapım teknolojileri kullanılarak gerçekleştirilen bina üretimlerinde; birleşim yerleri, yapının niteliğinin belirlenmesinde oldukça etkin bir rol üstlenmişlerdir.Derzlerin tasarlanma sürecinde; derzin geometrisinin belirlenmesinin yanı sıra, geçirimsizlik ve dolgu malzemelerinin seçimi de, oldukça yoğun, teknik bilgiyi gerekli kılmaktadır. Bilindiği gibi, çeşitli iklimsel zorlamalar birbirinden farklı özellikte derz malzemelerini getirmektedir. Örneğin; sürekli sıcaklık değişimi esnek bir malzemeyi, rüzgar basıncı ade-rans kabiliyeti yüksek bir malzemeyi, yağmur etkisi suyu geçir-meyen ve sudan bozulmayan bir malzemeyi, güneş ışınımı güneşten bozulmayan inorganik bir malzemeyi gerekli kılmaktadır. Ancak günümüzde, tüm bu özelliklere sahip ve en az yapı ömrü kadar dayanıklı tek bir malzeme bulunmadığı için, derzin hava ve su geçirimsizliğinin sağlanmasındaki başarısını, tek bir malzemenin performansına bağımlı kılmak rasyonel olmayacaktır. Dolayısıyla sızdırmazlık malzemesi üzerine gelen yük, derzin fiziksel özellikleri ile azaltılmalıdır. Derzin geometrisi ile örneğin; drenaj alanı ve drenaj kanalına sahip çift durdurmalı düşey derzler ve eşikli, açık, yatay derzler tasarlanarak; rüzgarla itilen yağmur suyunun, ikinci sızdırmazlık malzemesine (hava engeline) uluşmadan derz dışına, yatay-dü-şey derz birleşimlerindeki eteklemeler aracılığı ile tahliye edilip, derzin arkasına geçişi önlenmelidir.Bu konuda, araştırmacı tarafından dikkat çekilmek istenen çok önemli bir diğer nokta da; derz tasarımlarında kullanılan malzemelerin yüksek performanslı ve kullanım ömürleri gözününde tutularak seçilmesidir (Tablo 2). Bunlara ilave olarak seçilen bu malzemelerin performansları, ilgili standartlar yönünde, laboratu-var deneyleri aracılığı ile mutlaka denenmeli ve elde edilen deney sonuçlarına göre üretimleri, standartlarda belirlenen düzeye çıkarılmalıdır.

Kaynaklar

1.         AKTALAY, Y., "Fuga dolgu malzemeleri ve özellikleri" Yapılarda derz sempozyumu. YEM, istanbul, s. 1-4, 1988.

2.         ANON., "Sealing of joints in external vvalls using building sealants" German Standards. DÄ°N 18540. p. 3, 1988.

3.         ANON., "Standart guide for use of joint sealants" American Society for Testing and Materials. ASTM. C: 1193. pp. 243-251, 1991.

4.         ANON., "Polisülfat derz dolgu malzemelerinin uygulanması" inÅŸaat Malzemeleri ve Uygulamaları. Sayı: 45, s. 60, 1991.

5.         ANON., "Selection of constructional sealants", "British Standards. BS6213. p. 19, 1982.

6.         ANON., "Code of practive for desing of joints and jointing in building construction" British Standards BS 6093. pp. 5-24, 1981.

7.         ANON., "Making ends meet" Progressive Architecture, Vol. 66, February, 1985.

8.         ANON., "FlanÅŸlar" Türk Standartları. TS 815, Ankara, 1970.

9.         ANON., "Beton iÅŸlerinde kullanılan PVC plastik dilatasyon malzemeleri-PVC plastik su tutucu contalar" Türk Standartları. TS 3078, Ankara, 1989.

10.       ANON., "Thermal insulation in buildings; protection against moisture caused by the climate reguirements and direction for planning and construction" German Standards. DÄ°N 4108, part 2, 1981.

11.       ÇİMEN, F. ve KARAPARS R., Yalıtım iÅŸleri teknik ÅŸartnamesi. YAE, Ankara, s. 533-534, 1989.

12.       ÇORUH, T., Betonun onarımı bariyer sistemleri ve derzlerin yalıtımı. DSÄ°., Yay. No: MLZ 861, Ankara, s. 213-268, 1993.

13.       DAMUSSIS, A., Sealants. Reinhold Publishing Co., New York, 1977.

14.       DEMÄ°REL, F., Prefabrike Büyük Boy Beton Panellerin BirleÅŸim Yerlerinin Hava ve Su GeçirimsizliÄŸi Ãœzerine Bir AraÅŸtırma. Doktora Tezi. GÃœ, Ankara, 1995.

15.       DEMÄ°REL, FÄ°., GÃœLGEÇ, M., "Konut Ãœretiminde Beton Cephe Panellerine Ait BirleÅŸim Yerlerinin Hava ve Su Geçirimsizlik Performanslarının Bir Örnek Aracılığı ile irdelenmesi" Beton Prefabrikasyon, Sayı: 38, Ankara, 1996.

16.       DEMÄ°REL, F., Testing Rubber Rolling Sheer Gasket and PVC Baffle Used in the Vertical and Horizontal Joints of the Prefabricated Concrete Large External Wall Panels' International Symposium on Precast Concrete Industry. BoÄŸaziçi University,

Building Technology Research Center, istanbul, June 1997.

17.       DEMÄ°REL, F? "Testing of One-Part Polyurethane Sealant,Polyethylene Strip and PVC Membrane Used in the Vertical

Joint of the Prefabricated Concrete Large External Wall Panels" 4 th International Symposium on Notevvorth

Developments in Prestressing & Precasting. Singapore, July 1997.

18.       DEMÄ°REL, F, "Prefabrike büyük boy beton panellerde birleÅŸim yerlerinin geçirimsizliÄŸinin saÄŸlanabilmesi için derzlerin tasarımında gözününde bulundurulması gereken performans kiriterleri", Beton Prefabrikasyon, sayı: 45, Ankara, 1997.

19.       ERSOY, H., "Derzlerin detaylandırılması ve yapı fiziÄŸi açısından bir deÄŸerlendirme" Yapılarda derz sempozyumu. YEM, istanbul, s. 3-4, 1988.

20.       LUFSKY, K., Yapılarda su izolasyonu, izolasyon tekniÄŸinde bütüm ve plastikler. SEYAÅž, istanbul, s. 104-111, 1980.

21.       MYERS, C.S., "Sealant configurations and performance" Architectural Record, January,

p. 152, 1990.

22.       ÖZDENÄ°Z., M., Rüzgarla itilen yaÄŸmurun yapılardaki sorunları ve rüzgarla itilen yaÄŸmur ÅŸiddetinin hesaplanması için bir yöntem. Doktora Tezi, Ä°TÃœ, istanbul, s. 24-42, 1978.

23.       ÖZDENÄ°Z, M., "Prefabrik yapım sistemlerinde rüzgar ve yaÄŸmur geçirimsiz birleÅŸim yerleri tasarımı" 3. Yapı Ãœretimi Kongresi, izmir, s. 1-16, 1979.

24.       TUÄžAL, E., "Beton hazır bileÅŸenlere dayalı yapılarda derz yapımı" Yapı. YEM, Sayı: 84, istanbul, s. 38, 1990.

25.       VVATSON, C.S. and Group A., "Guide to joints sealants for concrete structures" ACI 504 R., p.p. 14-16, 1997.