8 AÄŸustos 2011 | TEKNÄ°K MAKALE 91. Sayı (Temmuz - AÄŸustos 2011)

Yrd. Doç. Dr. Ömer Ş. DENİZ MSGSÜ Mimarlık Fakültesi, Mimarlık Bölümü, Yapı Bilgisi Bilim Dalı
4.2.2. Kaplama Katmanları
Kaplama katmanları, çevreleyicinin her iki yüzünde görsel, estetik ve kullanımla ilgili ihtiyaçları karşılar. Ayrıca kaplamalar kısmen koruyucu (yağmur suyunu engelleme, iç katmanları darbelerden koruma vb.) görev de yapar. Bina çevreleyicisinde bitirme amacıyla kullanılabilen çok çeşitli türde iç ve dış kaplama vardır [1].
Kaplama seçiminde estetik, koruma ve kullanım beklentilerinin yanı sıra taşıyıcı katmanının özelliği de belirleyici olur. İskelet taşıyıcılı sistemlerde, çevreleyici fonksiyonlarının karşılanması amacıyla taşıyıcı bileşenler arasındaki boşlukların doldurulması veya kaplanması gerekebilir.
Yığma/örme ve monolitik taşıyıcılı sistemlerde, kaplamalar ya taşıyıcı bileşendir veya taşıyıcı bileşen yüzeyi üzerine ayrıca uygulanır.

4.2.3. Kontrol Katmanları
Bina çevreleyici sisteminin ihtiyaç duyduğu temel kontrol katmanları su/nem, buhar,  ısı, ses, hava, ışık/görüş kontrol katmanları olarak sıralanabilir [8].
Su ve nem kontrol katmanları, suyun veya nemin çevreleyici elemanlardan geçişini engelleyen veya zorlaştıran, su geçirimsiz kimyasallar, asfalt, bitümlü veya sentetik membran malzemelerden oluşur. Ayrıca, içerisine çeşitli emülsiyonlar katılarak üretilmiş beton, sıva, şap, badana veya hazır sıva malzemeleri de su ve neme karşı yalıtım sağlar. Su ve nem kesici katmanların yanı sıra, çevreleyici sistem elemanlarından su girişini önlemek amacıyla, su sızdırmaz yüzey kaplamaları ve sızdırmazlık bileşenleri de kullanılabilir.
Buhar kontrol katmanları, çevreleyici elemanda buhar difüzyonuyla hareket eden suyun hızını kesmek ve kontrol etmek için tasarlanan malzeme veya bileşenlerdir. Bu katmanların geçirgenlik derecesinin ne olacağı ve çevreleyici elemanın neresine yerleştirileceği, elemanı oluşturan malzemelerin özelliklerine, iklime ve iç ortam koşullarına bağlıdır. Etkili buhar kesici katman olarak polietilen membran, kauçuk membran, alüminyum folyo, cam ve metal levhalar, metal filmler vb. malzemeler kullanılabilir. Asfalt kaplı kraft kâğıdı, yağ esaslı boyalar, extrüde köpük levha, vinil levha, suya dayanıklı kontrplak ve OSB gibi malzemeler ise buhar yavaşlatıcı katman olarak kullanılabilir. Yüzeyi kaplanmamış genleştirilmiş polistren köpük, ağır asfalt emdirilmiş yapı kâğıtları, bazı latex esaslı boyalar kısmen buhar geçirgen malzemelerdir. Boyasız alçı ve çimento levha, yüzeyi kaplanmamış camyünü levha, selüloz esaslı yalıtım levhaları, boyasız sıvalar, lifli polyolefin, bazı polimer esaslı hava kesici levhalar vb. malzemeler ise buhar geçirgen olarak kabul edilir.
Isı kontrol katmanları, ısı enerjisi geçişini engellemek üzere çevreleyici elemanlarda kullanılan malzeme veya bileşenlerdir. Bu katmanlar, ısı tutucu, ışın bariyeri veya ısı yalıtkan cam olarak görev yaparlar. Isı tutucu malzemelerin istenen performansı karşılayabilmesi için boşluk oranının fazla, yoğunluğunun düşük ve nem oranının az olması gerekir.
Ses kontrol katmanları, havadan taşınan ve darbeyle oluşan seslerin geçişini engelleyen veya zorlaştıran malzemeler veya bileşenlerdir. Ayrıca bu katmanlar, büyük mekanlarda oluşan gürültünün yüzeylerde yankılanmasını da önleyebilirler. Pürüzsüz sert yüzeyli bileşenler (alçı levha, ahşap levhalar, sıva, ağır metal, cam, kagir bloklar, beton vb.), sesin yüksek düzeyde yansımasına yol açarlar. Yoğun kütleli, katı, sert ve kalın bileşenler (kagir bloklar, beton vb.) ise sesin çok düşük düzeyde yutulmasını ve çok az geçirilmesini sağlarlar. Lifli ve açık gözenekli yapıda olan hafif bileşenler, yansıyan sesin azaltılmasını ve sesin yutulmasını sağlayan katmanlardır. Darbeyle oluşan ses yalıtımında ise esnek özelliklere sahip bileşenler (polietilen levha, kauçuk ve keçe levhalar, esnek poliüretan ve polistren köpük levhalar vb.) kullanılabilir.
Hava kontrol katmanları, bina kabuğunun sınırlandırdığı bir iç ortam ile bir dış ortam arasında hava akışını kontrol eden malzeme veya bileşenlerdir. Birleşim noktaları hava geçirimsiz olan esnek veya rijit su veya buhar yalıtım örtüleri, hava kontrol katmanı amacıyla kullanılabilir. Ayrıca polietilen veya polyolefin lifli örtüler, ağır boyalar, sürme uygulanan polimer veya asfalt esaslı kaplamalar, püskürtme uygulanan kapalı gözenekli poliüretan köpük, kontrplak, OSB, alçı levha, ekstrüde polistren köpük levha vb. rijit levhalar da hava kontrol amaçlı kullanılabilen malzemelerdir. Işık ve görüş kontrol katmanları, bina kabuğunda oluşturulan saydam bölümler ve bunların bileşenleridir. Bir binada, fazla ısı ve göz kamaştırıcı yansıma oluşturmadan ve malzemeleri olumsuz şekilde etkilemeden, konforlu bir ortam sağlayan günışığına ihtiyaç duyulur. Ayrıca, bina kabuğunun dışarıdan iç ortamı veya içeriden dış ortamı belirli nitelikte ve belirli gizlilik düzeyinde göstermesi de beklenir. Günışığı ve görüş kontrolünün sağlanabilmesi için kabuktaki açıklıkların yönü, konumu, alanı, biçimi ve düzeni, kullanılacak cam bileşenleri ile gölgelendirme ve koruma bileşenlerinin niteliği, konumu, biçimi, düzeni vb. faktörler üzerinde dikkatle durulmalıdır.

5. SONUÇ
Bina, çeşitli alt sistemlerden kurulu bir üst sistem olarak kabul edilebilir. Bir bina alt sistemi olan çevreleyici sistem, dış ile iç ve farklı iki iç ortam arasında arabuluculuk sağlamak amacıyla koşullar oluşturur. Bu çalışmada, tasarımcılara yardımcı olmak amacıyla, bina sistemi içinde mimarlık açısından önem derecesi yüksek olan bina çevreleyici sistemi tanıtılmış, çevreleyici performansını etkileyen faktörler ve bu faktörlerin karşılığı olması gereken fonksiyonlar belirlenmiş ve fonksiyonları üstlenecek yapısal alt sistemler analiz edilerek açıklanmıştır.
Yukarıda sıralanan fonksiyonlar, bina çevreleyicisini oluşturan çeşitli elemanlar tarafından karşılanır. Bu elemanlar, fonksiyonları birbirinden farklı olan, belirli kurallara göre biraraya getirilen çeşitli katmanlardan meydana gelir. Çevreleyici katmanlar fonksiyonlarına göre, kaplama, kontrol ve taşıma katmanları olmak üzere üç farklı grupta toplanabilir. Bir bina çevreleyicisinden optimum performans sağlayabilmek amacıyla, onun oluşturacağı kontrol mekanizmalarının doğru anlaşılması, doğru seçilmesi ve uygun biçimde biraraya getirilerek doğru çevreleyici sistem kompozisyonları oluşturulması gerekir.  Böylece mimari fikrin ortaya koyacağı estetik, hem bina çevreleyicisi hem de tüm bina sistemi açısından performans istekleri ve sürdürülebilirlik kriterleri ile uzlaştırılabilir. 

 

---

R E K L A M