TEKNİK MAKALE 37. Sayı (Temmuz Ağustos 2002)

Gökhan KORKMAZ Mardav A.Ş.
Giriş:

Konut olarak kullanılan az katlı binalar arasında en sık rastlanan çatı türü kırma çatıdır. Bu tip çatılar binanın nefes almasını sağladığı gibi istenildiğinde çatı arasının mekan olarak kullanılmasına olanak verir. Kaliteli yaşam ortamı sağlamanın temel şartı çatıdan ısı kaybını en aza indirmektir. Verimli ve kalıcı bir ısı yalıtımı sayesinde yaşayanlar için konfor şartları sağlanır ve muhtemel yoğuşma riski önlenir. Roofmate PS levhaları kırma çatılarda, çatı tahtası kullanılmadan, aşık ve mertek üzerine (örten yalıtım sistemi), her türlü kiremit ve çatı kaplaması ile birlikte uygulanabilir.  

Projelendirmede Dikkat Edilecek Hususlar:

Hesaplamalar sonucunda öngörülen ısı yalıtımından istenen verimliliği sağlamak ancak ısı köprülerinin önlenmesiyle mümkündür: Isı yalıtımı; mertekler üzerine doğrudan çatı tahtası kullanmaksızın, mertek üzerinde kullanılmış çatı tahtası üzerine veya merteklerin altına kesintisiz bir tabaka halinde uygulanır. Böylece ısı köprüleri en aza indirgenir. Kullanılacak malzemeler ve yükler gözönüne alınarak aşık ve mertek kesitleri hesaplanır. Çatı tahtasız uygulamalarda mertek aks aralığı, 4 cm kalınlığında Roofmate PS kullanılacaksa 40 cm, 5 cm kalınlığında kullanılacaksa 50 cm, 6 cm kalınlığında kullanılacaksa 60 cm olarak inşa edilmelidir.

Yalıtım sistemi üzerine binen yükler (kar, rüzgar ve hatta çatının kendi ağırlığı) ve bu yükler sonucunda oluşan gerilmeler nedeni ile merteklerin üzerine yerleştirilen yalıtım malzemesinin mukavemetinin yüksek olması gerekir.  Çatı sistemini oluşturan, çatı örtüsü (kiremit vs.), baskı çıtası, ısı yalıtımı bir bütün olarak yapıda en önemli unsurlardan olup, dış iklim koşullarına, uygulama sırasında ve sonrasında dayanıklı olmalıdır.

Roofmate PS levhaları (60x300cm), merteklerin üzerine merteklere dik gelecek şekilde yerleştirilir; geçici olarak çivi ile tutturulur. Nefes alan bir su yalıtım örtüsünden sonra, baskı ve kiremit çıtalarının tespiti ve kiremitlerin yerleştirme işlemleri tamamlanır. Shingle uygulaması için baskı çıtaları üzerine su kontroplağı, sunta, OSB vb. levhalar yerleştirilir ve üzerine shingle uygulanarak çatı tamamlanır. Bu uygulamada ayrıca bir su yalıtım membranı kullanılması çatı eğimi ve shingle altında kullanılan malzemelerin özelliklerine bağlıdır. Roofmate PS levhaları ve çıtaların birlikte çakılarak aynı sırada ilerlenmesi ve uygulayıcıların bu çıtaların tespiti yapılmadan merteklerin üzerinde yürümemeleri tavsiye edilir. Ayrıca Roofmate PS levhaları yerleştirildikten sonra uzun süre güneş ışığına maruz kalırsa taşıyıcı özelliğinde zayıflama söz konusu olabilir bu sürenin bir haftayı geçmemesi sağlanmalıdır.

1. AHŞAP KIRMA ÇATILARIN ISI YALITIMI:

1.1. Çatı Tahtasız Mertek Üzeri

Roofmate PS:

Isı köprülerini önlemek için ısı yalıtımı mertekler üzerine sürekli ve kesintisiz yerleştirilir.  Bu uygulama için çatı kaplamasının ağırlığına, kar vs. gibi yüklere karşı mukavemetli bir yalıtım malzemesi gerekir. Bu özelliklere sahip Roofmate PS levhaları kırma çatıların yalıtımında önemli avantajlar sağlar;

Levha çevresindeki lamba zıvanalar sayesinde ısı köprüsüne meydan vermeyen kesintisiz bir yalıtım tabakası oluşur.

Levhalar nemden zarar görmez, dolayısı ile yağmur suyu veya neme karşı koruma gerektirmezler.

Roofmate PS levhaları baskı çıtalarının levha üzerine aktardığı sabit ve mertek aralığına göre 100 kg’a kadar yüklere     dayanacak yeterli mukavemete sahiptir. Ancak uygulama esnasında mertekler üzerinde yürünmelidir.

Isı yalıtımının çatı üstünde sürekli ve kesintisiz olması, aşırı sıcaklık değişmelerinin neden olduğu gerilmelere karşı bütünçatı sistemini korur ve ısı köprülerini yok eder.

Birbirine kenetlenmiş sert yalıtım levhalarının oluşturduğu kesintisiz yüzey çatının yatay yüklere karşı mukavemetini artırır.

Hava şartlarından bağımsız kolay yerleştirilebilir, uygulaması basittir.

Çatı tahtasına göre daha hızlı uygulanır. İşçilik ve zamandan tasarruf sağlar.

Çatı altındaki mekanı, yaşam mekanı veya çatı arası olarak kullanım imkanı sağlar.

Su Yalıtımı:

Isı yalıtım üzerine ve baskı çıtalarının altına buharı geçiren bir su yalıtım örtüsü serilmelidir.

Isı Yalıtımı:

Saçaklardan başlanarak yalıtımın kalınlığına eşit yükseklikte olan bir alın tahtası ile desteklenen  Roofmate PS levhaları,  ısı köprüsü oluşturmadan kenarları birbirlerine sıkıca kenetlenmiş ve şaşırtmalı olarak yerleştirilir. Roofmate PS levhaları özel tespit çivileri veya vidalar kullanılmak suretiyle baskı çıtaları yardımıyla merteklere tutturulur. Tespit elemanlarının çatlama veya kırılmasına karşı, baskı çıtaları önceden matkapla delinmelidir. Roofmate PS levhalar genellikle çalışma platformu olarak kullanılmamalıdır, mertek kalınlık ve aks aralıklarına bağlı olmak koşuluyla uygulama sırasında mertekler üzerinde yürünmelidir.

İç Yüzey Son Kat Kaplaması:

Ahşap kaplama (lambiri vs.), alçı panel vs. iç kaplama olarak merteklerin altına tespit edilebilir.

Yoğuşma hesaplarına göre genellikle gerekmese de hava geçirimsizliği iyileştirmek için içteki son tabaka ile mertekler arasına bir buhar dengeleyici yerleştirilebilir.

Havalandırma ve Baskı Çitası

Çatı örtüsünün (kaplamasının) altında yeterli havalandırma sağlamak amacıyla baskı çıtaları minimum 40 mm kalınlıkta olmalıdır.  Baskı çıtaları, havalandırma görevi dışında çatı örtüsü için güçlü bir tutunma düzlemi yaratmaktadır. Bu yüzden baskı çıtasının tespiti, kalite ve ebatlandırılması sağlıklı çatılar için önemlidir ve uzman bir mühendis tarafından belirlenmelidir.

1.2. Mertek Arası Isı Yalıtım ve  Roofmate PS Kombinasyonu:

Mertekler arasındaki 12-15 cm yüksekliğindeki aralık, mineral yün veya herhangi bir ısı yalıtım malzemesinin kullanımına imkan ve yer sağlıyor gibi görünse de bu geleneksel çözüm genellikle merteklerin oluşturduğu ısı köprülerini tam olarak engellemez. Bununla birlikte uygulama hataları sonucu, yalıtım ve mertek arasında kalan boşluklar ve dolayısıyla ısı kayıpları nedeniyle hesaplanan yalıtım performansı elde edilemez. Mertekler arasında örneğin mineral yünlü yalıtım malzemeleri kullanılan kırma çatı yalıtım sisteminin verimliliği ve performansı ancak merteklerin üzerine veya altına ek bir yalıtım tabakası yerleştirilmek suretiyle iyileştirilebilir. Roofmate PS yalıtım levhalarının mertekler üzerinde kullanılmasıyla, tasarruflu ve yüksek yalıtım değerine ulaşan bir çözüm sağlanır: merteğin üzerine yerleştirilen 40-60 mm kalınlığındaki Roofmate PS bölüm 1.1’de anlatılan bu tür yalıtım metodunun bütün yararlarını sağlar.

1.2.1.  Mertekler Üzerine  Roofmate PS İle Ek Yalıtım:

Mertekler üzerine yerleştirilen çeşitli kalınlıklardaki (İklim bölgelerine gore; 40-60 mm) Roofmate PS levhaları tavan arası kullanımında asgari yalıtım  (k(U)=0.5-0.25 W/m2K) görevini yerine getirir. Kesintisiz yalıtım tabakası merteklerdeki ısı köprülerini en aza indirir, aynı zamanda ahşap yapıyı aşırı sıcaklık değişmelerine karşı korur, çatının yatay yüklere karşı dayanıklılığına katkıda bulunur.

Tablo.1’de tavsiye edilen U (k) W/m2K değerleri ve Styrofoam kalınlıkları, ülke standard ve yönetmeliklerine göre (TS 825 -Türk Standardları Enstitüsü;, Yapılarda Mecburi Isı Yalıtım Standardı -14 Haziran 1999 Resmi Gazete, Bayındırlık ve İskan Bakanlığı; Binalarda Isı Yalıtımı Yönetmeliği - 8 Mayıs 2000 Resmi Gazete), enerji limitlerine uygun değerler olmalıdır. Yapı malzemelerine göre farklılıklar teşkil etmekle birlikte, yapının bütününün enerji limitlerine uygunluğu kontrol edilerek hesaplanmalıdır.

Roofmate PS levhaları 1.1.'de tarif edildiği şekilde merteklerin doğrudan üzerine yerleştirilmelidir. Mertek eksen aralığına bağlı olarak Roofmate PS kalınlık seçimine dikkat edilmeli, fakat yalıtım levhaları genel bir çalışma platformu olarak kullanılmamalıdır!

Su Geçirimsizlik, Havalandırma, Çatının Son Kat Kaplaması:

Çatı örtüsünün (kaplamasının) altında yeterli havalandırma sağlamak amacıyla baskı çıtaları minimum 40 mm kalınlıkta olmalıdır.  Isı yalıtım üzerine ve baskı çıtalarının altına buharı geçiren bir su yalıtım örtüsü serilmelidir.

Mertekler Arasında Yalıtım, Buhar Kesici, İçten Son Kat Kaplama:

Kırma çatı yapımı tamamlandıktan sonra; mertekler arası ısı yalıtımı, buhar kesici ve içerden son kat kaplama herhangi bir zamanda uygulanabilir.  

Nisbeten küçük bir yatırımla, en iyi yalıtım değerine ulaşmak için mertek aralarının ek bir yalıtım malzemesiyle boşluksuz olarak doldurulması tavsiye edilir.  

Yalıtımın iç, sıcak tarafına su ve ısı yalıtım malzemelerinin özelliklerine ve konumlarına gore yapılan yoğuşma tahkiki sonucunda bir buhar kesici konulması katmanlar arasında yoğuşmayı önlemek açısından gerekebilir.

Alçı levhalar, ahşap kaplamalar (lambiri vs.) iç kaplama olarak merteklerin altına tespit edilir.

Kırma Çatı Onarımında Mertek Üzeri Yalıtım:

Yukarda tarif edilen kombine yalıtım çözümü, mevcut kırma çatıların yalıtım kalitesini artırmak için son kat çatı örtüsünün yenilenmesi sırasında uygulanabilir.  Bu çözümün pratik olarak getirdiği avantaj, iç tarafta herhangi bir tadilata gerek kalmaması ve bina içinde rahatsızlığa sebep olmamasıdır.

Yerleştirme işlemi içten dışa doğru yapıldığında, mertekler arasına ek bir yalıtım malzemesi, ve ısı yalıtım malzemesinin altına da buhar kesici yerleştirilir. Buhar kesicinin mertek kenarlarında sızdırmazlığı engelleyecek şekilde dönülmesi gerekir.

40-60 mm kalınlıkta Roofmate PS ısı yalıtım levhaları mertekler üzerine yerleştirilir ve 40 mm kalınlığında baskı çıtaları altında, Roofmate PS levhaları üzerinde buhar geçirimli bir su yalıtım örtüsü serilir.    

2. BETONARME KIRMA ÇATILARIN ISI YALITIMI:

Styrofoam levhaları ile betonarme eğimli çatılar yalıtılırken, mineral lifli ısı yalıtım malzemeleriyle yalıtılması durumunda monte edilmesi gereken ahşap kadronların yapımına gerek kalmaz. Yüksek mukavemetli Styrofoam yalıtım levhalarının, çatı son kat örtüsünden (kiremit vs.) gelen ve çatıya binen farklı yüklere karşı dayanımı yüksektir.  Betonarme kırma çatı yalıtımının, ters çatı sistemine benzer prensipleri ve avantajları vardır: bitümlü su yalıtım membranı doğrudan ısı yalıtımı altındaki betonarme üzerine uygulanması tavsiye edilir, böylece ısı yalıtımının ve diğer tabakaların yerleştirilmesi hava şartlarından bağımsız olarak yapılabilir.

2.1. Tek Kat Isı Yalıtımlı Çatılar:

Bitümlü su yalıtım membranı serilen beton çatı üzerine, saçaklardan başlayarak Styrofoam levhaları ısı köprüsü oluşturmayacak şekilde ve şaşırtmalı olarak yerleştirilir.

Yalıtım levhaları özel dübeller kullanılarak baskı çıtaları üzerinden beton yapıya tespit edilir.   Tespit noktalarının sayısı ve yeri, yapı ile ilgili mühendislik ihtiyaçlarına uygun olarak uzman bir mühendis tarafından hesaplanmalıdır.

Öncelikle matkapla, baskı çıtaları üzerinden betonarme çatıya doğru ısı yalıtım malzemesi geçilerek dübeller için delikler açılır ve baskı çıtaları betonarme çatıya dübel ile sabitlenir. 40 mm kalınlıkta olması tavsiye edilen baskı çıtaları üzerine, kiremit tespit çıtaları veya shingle uygulanacaksa OSB ahşap yonga levhalar yerleştirilir.

2.2. İki Kat Isı Yalıtımlı Çatılar:

Kalınlığı çok fazla olan (² 100 mm) ısı yalıtım uygulamalarında emniyetli, uzun tespit elemanlarının temini ve yalıtım katmanının baskı çıtalar yardımıyla betonarme çatıya uygulanmasında zorluklarla karşılaşılabilir. Roofmate levhalarının kalın uygulanması ve yüksek bükülme mukavemetinden dolayı, tespit elemanı sayısında önemli artış yapılma zorunluluğu ortaya çıkar. Bu durumda çift tabakalı bir yerleştirme daha uygun çözüm olabilir. Bu uygulama aynı zamanda beton çatı yüzeyinin düzgün olmaması ve düzeltme gerektiği durumda da çözüm olabilir.

Polimer bitümlü çatı örtüsü üzerine eğime parallel olarak yerleştirilen kesiti 50/75 veya 60/80 olan çıtalar önce betonarme çatıya sabitlenir. 50-60 mm kalınlığında çıtalar arasına boşluksuz ve tam yerleşecek ölçülerde kesilmiş ROOOFMATE PS levhaları, solventsiz bitümlü soğuk bir yapıştırıcı ile bitümlü membrana yapıştırılarak yerleştirilir. Uygulama hatalarından solayı oluşabilecek geniş açıklıklar ve derzler ısı köprüsü oluşturmamalıdır (örneğin PU-köpük spreyi ile doldurulmalıdır). Ahşap çıtalar arasındaki ilk sıra yalıtım levhaları daha sonraki montaj çalışmaları için üzerinde gezinmek üzere kullanılacaksa, beton tabana mekanik olarak tespit edilerek çalışma güvenliği sağlanmalıdır.

Bundan sonra ikinci yalıtım tabakası, daha önce yerleştirilen baskı çıtaları üzerine, 2.1.1.'de ahşap kırma çatılar için tarif edildiği şekilde merteklere tespit yapılıyormuş gibi uygulanır.

Bu uygulama yöntemi, 180-200 mm kalınlığa kadar ısı yalıtım levhalarının betonarme çatılara uygulamada pratik bir çözüm sunar.

3. TEKNİK VERİLEr                            ROOFMATE PS


KALINLIK (mm)         40    50    60

R (m2K/W) Isı geçirgenlik direnci         1,50    1,90    2,25


ISI İLETKENLİK DEĞERİ    TS 11989    0.027 W/mK

10 ûC’de 90 GÜN SONRAKİ DEĞER                   

YANGIN MUKAVEMETİ    TS 11989    B1 SINIFI

                    
YOĞUNLUK (ince ürünlerde yoğunluk değerleri artabilir)    TS 11989    36 - 42 kg/m3             

BELİRTİLEN SICAKLIK ve NEM     TS 11989    Ortam Şartı 1 = % 0

ŞARTLARINDA BOYUT KARARLILIĞI         Ortam Şartı 2 = % 1

1.(60±2) ûC sıcaklık         

2.(60±2) ûC sıcaklık (90 ± 5) bağıl nem                   

BELİRTİLEN BASMA YÜKÜ ve SICAKLIK    TS 11989    A1 ve A2 sınıfı

ŞARTLARI ALTINDAKİ DEFORMASYON                   

BASMA DAYANIMI (min.)    TS 11989    C4 sınıfı (400kPa)

% 10 DEFORMASYON         

BASMA SÜNMESİ (min.)    TS 11989    140 kPa

% 2 DEFORMASYON, 50 YIL SONUNDA         

DİFÜZYONLA UZUN SÜREDE SU EMME    TS 11989    W1 sınıfı

TAM DALDIRMA İLE UZUN SÜREDE SU EMME    TS 11989    WI 1 sınıfı

DONMA - ÇÖZÜLME DAYANIMI    TS 11989    WF1 sınıfı

SU BUHARI DİFÜZYON DİRENCİ KATSAYISI (m)    TS 11989    100-200

BASINÇ ALTINDA ELASTİKLİK MODÜLÜ (min.)    TS 11989    14000 kPa

EĞİLME DAYANIMI (min)    TS 11990     600 kPa    

LİNEER UZAMA KATSAYISI    Ğ Ğ Ğ Ğ Ğ     0.07 mm/mK

KAPİLARİTE    Ğ Ğ Ğ Ğ Ğ     Yoktur

BOYUTLAR         Uzunluk: 3000 mm.

Standard dışı levhalar         Genişlik:  600 mm.

için lütfen sorunuz.         Kalınlık : 40,50,60 mm.

                    
YÜZEY ÖZELLİĞİ         Zırhlı

KENAR PROFİLİ          Lamba zıvanalı