18 Ocak 2018 | TEKNÄ°K MAKALE 166. Sayı (Ocak 2018)

4.050 kez okundu

Sibel Maçka Kalfa
Karadeniz Teknik Üniversitesi, Mimarlık Fakültesi, Mimarlık Bölümü

1. GÄ°RÄ°Åž

1990’lı yılların baÅŸlarından itibaren ortaya çıkan binaların sürdürülebilir olarak tasarlanması hareketi, sürdürülebilir tasarım stratejilerinin öneminin gittikçe artmasına neden olmuÅŸ ve “YeÅŸil Bina” kavramı hayatımıza hızlıca bir giriÅŸ yapmıştır [1]. Sürdürülebilir, ekolojik ve çevre dostu bina olarak da tanımlanabilen YeÅŸil Bina, arazi seçiminden baÅŸlamak üzere yapım ve kullanım aÅŸamasında enerji tüketimi az olan, enerjisini yenilenebilir enerji kaynaklarından saÄŸlayan, doÄŸal ve atık üretmeyen malzemelerin kullanıldığı ve bu sayede çevreye zararlı emisyon salımını önleyen, yapıldığı yörenin iklimsel verilerine uygun olarak sosyal ve çevresel sorumluluklar gözönünde bulundurularak tasarlanan binalar olarak tanımlanır [2]. Bu tanımdan hareketle “Hangi binalar yüksek performanslı yeÅŸil binadır?” ve “Bir binanın yeÅŸil bina olup olmadığını nasıl belirleyebiliriz?” sorularına cevap bulmak gereklidir.

Bu sorulara cevap bulmak için çok sayıda bina deÄŸerlendirme veya derecelendirme sistemi geliÅŸtirilmiÅŸtir. Bu sistemlerin baÅŸlıcaları; 1990 yılında Ä°ngiltere’de geliÅŸtirilen BREEAM (Building Research Establishment Environmental Assessment Method), 1998’de Amerika BirleÅŸik Devletleri’nde geliÅŸtirilen LEED (Leadership in Energy and Environmental Design)’dir. 1998 yılında geliÅŸmiÅŸ ülkeler biraraya gelerek IISBE (International Initiative for Sustainable Built Environment)’yi kurmuÅŸlardır. BREEAM ve LEED, sonradan geliÅŸtirilen sistemlere öncü olmuÅŸlardır. ÖrneÄŸin 2003’te BREEAM’den uyarlanarak Avustralya’da Green Star, 2004’te Japonya’da CASBEE (Comprehensive Assessment for Building Environmental Efficiency) ve 2009’da Almanya’da DGNB (Deutsche Gesellschaft fur Nachhaltiges Bauen) deÄŸerlendirme sistemleri geliÅŸtirilmiÅŸtir [3]. Birçok ülkede BREEAM ve LEED sistemleri referans alınarak ulusal deÄŸerlendirme sistemleri oluÅŸturulmuÅŸtur. Türkiye’de 2013’te geliÅŸtirilen ÇEDBÄ°K-Konut deÄŸerlendirme sistemi de bunlardan biridir.ÇEDBÄ°K-Konut deÄŸerlendirme sistemi kapsamında konutlar BütünleÅŸik YeÅŸil Proje Yönetimi, Arazi Kullanımı, Su Kullanımı, Enerji Kullanımı, SaÄŸlık ve Konfor, Malzeme ve Kaynak Kullanımı, Konutta YaÅŸam, Ä°ÅŸletme ve Bakım, Yenilikçilik olmak üzere 9 baÅŸlık altında deÄŸerlendirilmektedir. Bu sistemin amacı saÄŸlıklı toplumlar, yaÅŸanabilir bir çevre ve geliÅŸmiÅŸ bir ekonomi yaratmak olarak tanımlanmakla birlikte, çevresel etkinin tasarımın ve yapı sürecinin her adımında nasıl azaltılabileceÄŸi üzerine odaklanmıştır [4]. Åžekil 1’de dünyanın farklı ülkeleri tarafından geliÅŸtirilen yeÅŸil bina derecelendirme sistemleri, harita üzerinde gösterilmiÅŸtir.

Bir binanın yeÅŸil bina olarak tanımlanabilmesi ve sertifikalandırılması için kullanılan sistemin ana kategorileri, bu kategorilerin deÄŸerlendirmedeki ağırlıkları ve sistemin uygunluÄŸunun bilinmesi gereklidir. Bu amaçla bu çalışmada dünyada yaygın olarak kullanılan BREEAM, LEED, CASBEE, DGNB, Green Star, Green Globe ve Türkiye’de konutlar için geliÅŸtirilen ÇEDBÄ°KKonut yeÅŸil bina derecelendirme sistemleri, yukarıda açıklanan kriterler doÄŸrultusunda karşılaÅŸtırılmıştır.  

Åžekil 1. Dünyada farklı ülkeler tarafından geliÅŸtirilen yeÅŸil bina derecelendirme sistemleri

2. YeÅŸil Bina Derecelendirme Sistemleri

Dünyada uluslararası ve ulusal düzeyde geliÅŸtirilmiÅŸ çok sayıda yeÅŸil bina derecelendirme sistemi mevcuttur. Tablo 1’de mevcut sistemler ve hangi bölgelerde kullanıldıkları gösterilmiÅŸtir. Tablodan görüldüÄŸü üzere BREEAM ve LEED derecelendirme sistemleri uluslararası alanda en çok tanınan ve kullanım  ağı olan sistemlerdir.

Tablo 1. Bölgelere göre derecelendirme sistemlerinin kullanımı [5]

DiÄŸer ulusal sistemler, bu sistemleri referans alarak geliÅŸtirilmiÅŸlerdir. Tablo 2’de dünyada kullanım ağı olan farklı sistemler “Kullanım yeri”, “Organizasyon” ve “DeÄŸerlendirme Kategorileri” baÅŸlıklarında deÄŸerlendirilmiÅŸ ve sistemlerin farklı kategori baÅŸlıklarında deÄŸerlendirmeler yaptıkları ve her sistemin her tip yapıda kullanıma uygun olmadığı görülmüÅŸtür.

Tablo 2. YeÅŸil bina derecelendirme sistemleri [1-5]

Tablo 1 ve 2’de dünyada kullanılan sistemler belirlendikten sonra BREEAM, LEED, CASBEE, DGNB, Green Star, Green Globe ve Türkiye’de konutlar için geliÅŸtirilen ÇEDBÄ°K-Konut yeÅŸil bina derecelendirme sistemlerinin detaylı olarak karşılaÅŸtırılmasına karar verilmiÅŸtir.

2.1. BREEAM

BREEAM dünyada ilk geliÅŸtirilen yeÅŸil bina derecelendirme sistemidir. Ä°ngiltere’de Bina AraÅŸtırma Kurumu tarafından geliÅŸtirilmiÅŸ ve 1990 yılında markette yerini almıştır [6-8]. Ä°lk kez 1993 yılında ofis binalarının deÄŸerlendirilmesinde kullanılmıştır [7, 9].Kendinden sonra gelen LEED, Green Star ve CASBEE gibi derecelendirme sistemleri bu sistemi dikkate alarak geliÅŸtirilmiÅŸlerdir.

BREEAM, sadece bölgesel koÅŸullara ve yasalara göre deÄŸerlendirmelerde bulunmadığı için uluslararası binalarda da binanın yaÅŸam dönemi boyunca tasarım, yapım, kullanım ve renovasyon aÅŸamalarında yaygın bir ÅŸekilde kullanılmaktadır. 2016 yılında uluslararası arenada 540 bin binaya BREEAM sertifikası verilmiÅŸtir ve bu sayı gün geçtikçe artmaktadır [10]. BREEAM sistemine adapte olan ülke sayısı da 1990 yılından beri gittikçe artmaktadır. 2014 yılında 50 ülke, 2016’da 70 ülke ve 2017’de 75’in üzerinde ülke BREEAM sistemine entegre olmuÅŸlardır. Bugüne kadar verilen BREEAM sertifikalarının yüzde 80’i Avrupa’daki binalara verilmiÅŸtir [11-13]. BREEAM, Bina Yönetimi, SaÄŸlık ve Ä°yi Hal, Enerji, Su, Arazi Kullanımı ve Ekoloji, Ulaşım, Malzeme, Atıklar ve Kirlilik olmak üzere toplam 9 kategoride deÄŸerlendirmelerini yapmaktadır.

2.2. LEED

LEED, Amerika YeÅŸil Bina Konseyi tarafından geliÅŸtirilen bir derecelendirme sistemidir. Ä°lk versiyonu 1998 yılında LEED 1.0 olarak yayınlanmıştır. BREEAM’den daha sonra yayınlanmasına raÄŸmen 2012’de 135 ülkede 79 bin binanın deÄŸerlendirilmesinde kullanılmış, 2014’te 150 ülke, günümüzde ise 160 ülke yeÅŸil binaların deÄŸerlendirilmesinde LEED sisteminden faydalanmaktadırlar [14-21]. BREEAM’e benzer ÅŸekilde deÄŸerlendirmelerini Sürdürülebilir Alan, Su VerimliliÄŸi, Enerji&Atmosfer, Malzeme&Kaynak, Ä°ç Ortam Kalitesi, Yenilikçi Tasarım olmak üzere toplam 6 kategoride yapmaktadır.

2.3.CASBEE 

CASBEE, 2001 yılında Japonya’da akademi, sanayi ve bölgesel yönetimlerin iÅŸbirliÄŸiyle geliÅŸtirilen bir derecelendirme sistemidir [22, 23]. Japonya’ya özgü ulusal nitelikler gözönünde bulundurularak geliÅŸtirildiÄŸi için kullanımı sınırlı kalmıştır. 2004 yılından beri 330 bina bu derecelendirme sistemi kullanılarak deÄŸerlendirilmiÅŸtir [22]. CASBEE’nin dünya genelinde kullanılabileceÄŸi pilot bir versiyonu 2015’te yayınlanarak kullanım ağının yaygınlaÅŸtırılması amaçlanmıştır. DeÄŸerlendirmelerini Enerji VerimliliÄŸi, Kaynak VerimliliÄŸi, Bölgesel Çevre ve Ä°ç Ortam Kalitesi kategorilerinde yapmaktadır.

2.4. DGNB

DGNB, Alman YeÅŸil Bina Konseyi ve Ulaşım, Ä°nÅŸaat ve Kentsel Ä°liÅŸkiler BirleÅŸmiÅŸ Bakanlığı ortaklığında oluÅŸturulmuÅŸ bir derecelendirme sistemidir. Son versiyonu 2017 yılında yayınlanmış sistem, deÄŸerlendirmelerini Çevresel Kalite, Ekonomi, Sosyo-kültürel ve Fonksiyonel Kalite, Teknoloji ve Ä°ÅŸ Akış Süreci Kalitesi kategorilerinde yapmaktadır. 2014’te uluslararası kullanıma açık olarak düzenlenen DGNB sistemi, her ülkenin kendi özelliklerini sisteme entegre etmesine imkan saÄŸlamaktadır. Uluslararası derecelendirme süreci ÅŸu anda Yunanistan, Slovenya, Ä°spanya, Türkiye ve Ukrayna’da uygulanmaktadır [24].

2.5. GREEN STAR

Green Star, Avustralya YeÅŸil Bina Konseyi tarafından geliÅŸtirilen ve kullanımı yaygın olan bir derecelendirme sistemidir. Son versiyonu 2016 yılında yayınlanmıştır. Yeni Zelanda’da Green Star-NZ, Güney Afrika’da ise Green Star-SA ismiyle bölgesel unsurlara göre düzeltmeler yapılarak kullanılmaktadır. DeÄŸerlendirmelerini Yönetim, Ä°ç Ortam Kalitesi, Enerji, Nakliye, Su Malzeme, Alan Kullanımı/Ekoloji, Emisyonlar ve Yenilikçi Çözümler kategorilerinde yapmaktadır [25].

2.6. GREEN GLOBE

Green Globe, 1996’da BREEAM Canada’nın CSA yayınını temel alarak 2000 yılında mevcut binalarda kullanılmak üzere Kanada ECD- Enerji ve Çevre Konseyi tarafından geliÅŸtirildi. Daha sonra Kanada Ulusal Savunma ve Kamu Ä°ÅŸleri Bakanlığı ve Yönetim Hizmetlerinin destekleriyle kısa sürede yeni yapılarda deÄŸerlendirme aracı olarak kullanılmak üzere yeniden yayınlandı. 2004’te sistem Amerika’ya uyarlandı. Kanada’da mevcut binaların lisanslanmasında kullanılan program, Bina Sahipleri ve Yöneticileri BirliÄŸi (BOMA Canada) tarafından yönetilmekte ve BOMA BESt (Bina Çevre Standardı) olarak adlandırılmaktadır. 2013’te 3000 bina BOMA BESt kullanılarak sertifikalandırılmıştır. DeÄŸerlendirmelerini Enerji, Ä°ç Ortam Kalitesi, Alan, Su, Kaynaklar, Emisyonlar ve Proje/Çevre Yönetimi kategorilerinde yapmaktadır [26].

2.7. ÇEDBÄ°K-KONUT

ÇEDBÄ°K-Konut sertifikası, 2013 yılında düzenlenen 2. Uluslararası YeÅŸil Binalar Zirvesi’nde, yüzden fazla akademisyen, sivil toplum kuruluÅŸu ve sektör temsilcisinin katılımıyla geliÅŸtirilmiÅŸtir. Çevre Dostu YeÅŸil Binalar DerneÄŸi ve Çevre ve Åžehircilik Bakanlığı`nın iÅŸbirliÄŸi çerçevesinde protokolü imzalanmış ve protokol kapsamında yeni yapılacak olan konutlara yönelik hazırlanan sertifika sisteminin referans kabul edilmesi ve Türkiye’de konutların yeÅŸil bina olarak deÄŸerlendirilmesinin Çevre Dostu YeÅŸil Binalar DerneÄŸi öncülüÄŸünde yapılmasına karar verilmiÅŸtir. Åžimdilik sadece yeni konutların yeÅŸil bina olarak derecelendirilmesinde kullanılabilen sertifika sisteminin mevcut binalara, okul, hastane vb. binalara uygulanması yönünde çalışmalar devam etmektedir. ÇEDBÄ°K-Konut sistemi deÄŸerlendirmelerini Proje Yönetimi, Arazi Kullanımı, Su Kullanımı, Enerji Kullanımı, SaÄŸlık ve Konfor, Malzeme ve Kaynak Kullanımı, Konutta YaÅŸam, Ä°ÅŸletme ve Bakım ve Yenilikçi Çözümler kategorilerinde gerçekleÅŸtirmektedir [27].

3. YEŞİL BİNA DERECELENDİRME SİSTEMLERİNİN KARŞILAŞTIRILMASI

Yukarıda tanıtılan BREEAM, LEED, CASBEE, DGNB, Green Star, Green Globe ve Türkiye’de konutlar için geliÅŸtirilen ÇEDBÄ°K- Konut yeÅŸil bina derecelendirme sistemleri bu bölümde deÄŸerlendirme kategorilerinin ağırlıklarına göre karşılaÅŸtırılmıştır. Åžekil 2’de bu sistemlerin dikkate aldıkları kategoriler ve bunların toplama etkisi görülmektedir.

Åžekil 2. Dünyada kullanılan yeÅŸil bina derecelendirme sistemlerinin deÄŸerlendirme kategorileri ve ağırlıkları açısından karşılaÅŸtırılması

Åžekil 2 incelendiÄŸinde, her bir sisteme ait kategori baÅŸlıklarında ve sayısında farklılık olduÄŸu görülmektedir. Ancak her bir kategori alt baÅŸlıklara açıldığında birçok alt baÅŸlığın benzerlikler gösterdiÄŸi görülecektir. Derecelendirme sistemlerindeki önemli farklılıklar, kategorilerdeki ağırlık oranları olmaktadır. ÖrneÄŸin LEED ve BREEAM’de su kullanımı kategorisinin ağırlık oranı yaklaşık yüzde 6’lardayken diÄŸer sistemlerde bu oran yüzde 10-15 arasındadır. Benzer ÅŸekilde alan kullanımıyla ilgili kategoriye bakıldığında LEED’de bu kategorinin etkisinin yüzde 20’lerde olduÄŸu, BREEAM’de yüzde 10’larda, Green Star’da yüzde 5’lerde ve ÇEDBÄ°K-Konutta ise yüzde 13’lerde olduÄŸu görülmektedir. Elbette ki bu deÄŸiÅŸimler binaların deÄŸerlendirilmesinde farklılıklar doÄŸuracaktır. Bundan dolayı kullanılacak sistemin bölgeye ve binaya uygunluÄŸunun iyice araÅŸtırılması ve ona göre gerekli önlemlerin alınması gerekmektedir.

Tablo 3’te yeÅŸil bina derecelendirme sistemlerinin detaylı bir karşılaÅŸtırılması verilmiÅŸtir.

Tablo 3. Yeşil bina derecelendirme sistemlerinin karşılaştırılması [28]

Tablo 3 incelendiÄŸinde, BREEAM sertifikası verilen bina sayısının diÄŸer sistemlere göre oldukça fazla olduÄŸu görülmektedir. BREEAM’den sonra LEED sertifikalı binaların çoÄŸunlukta olduÄŸu, diÄŸer sistemlerin ulusal ölçekte kaldığı ve bu sistemlerin uluslararası versiyonlarını yeni çıkardıkları düÅŸünüldüÄŸünde, kullanımlarının kısıtlı kaldığı görülmektedir. Her bir sistemin verdiÄŸi sertifika puanlaması farklıdır. BREEAM geçer, iyi, çok iyi, mükemmel ve seçkin gibi bir sınıflandırma seçerken; LEED, sertifika, gümüÅŸ, altın, platinyum sınıflandırmasına göre sertifika vermektedir.

4. SONUÇ

“Sürdürülebilir Binalar” veya diÄŸer tanımıyla “YeÅŸil Binalar” yaÅŸanabilir çevreler yaratmak, gereksiz kaynak tüketimlerini sınırlandırmak ve geleceÄŸe güvenle, saÄŸlıklı bir ÅŸekilde yürüyebilmek için oldukça önemlidirler. Mevcut ve yeni yapılacak her binanın “YeÅŸil Bina” olarak tasarlanmasının yakın gelecekte zaruri olacağı oldukça açıktır. Bu noktadan hareketle bir binanın “YeÅŸil Bina” olarak adlandırılması için hangi kriterleri karşılaması gerektiÄŸi ve bunun nasıl yapılacağıyla ilgili bir takım bilgilerin bilinmesi ÅŸarttır. Bu çalışmanın odak noktası olan yeÅŸil bina derecelendirme sistemleri, bu konularda gerekli bilgileri bina otoritelerine saÄŸlamakta ve binaların yeÅŸil bina olarak sertifikalandırılması için bir takım önergeler sunmaktadırlar. Ancak hangi derecelendirme sisteminin kullanılması gerektiÄŸi ve bu derecelendirme sistemlerinin dikkate aldığı kategoriler ve ağırlıklarının anlaşılması önemlidir. Türkiye’de binaların yeÅŸil bina olarak sertifikalandırma süreci henüz yeni baÅŸlamış tır ve sadece yeni yapılacak konut binalarında kullanılmaktadır. Yakın gelecekte Türkiye’de bu konuda yapılacak çalışmaların hız kazanacağı, konut dışında birçok farklı tip yapı için sertifika sistemlerinin geliÅŸtirileceÄŸi anlaşılmaktadır.

KAYNAKLAR

1. Stephanie Vierra, Green Building Standards and Certification Systems, LEED Ap Bd+C Vierra Design&Education Services, Llc, https://www.wbdg.org/resources/green-building-standards-andcertification-systems, 12/09/2016.

2. Kibert, C.J., Sustainable Construction: Green Building Design and Delivery, John Wiley&Sons, Fourth Edition, New Jersey, 2016.

3. Reader, L., Guide to Green Building Rating Systems, Wiley&Sons, New Jersey, 2010.

4. ÇEDBÄ°K-KONUT Sertifikası, https://www.cedbik.org/cedbikkonut-sertifikasi_p1_tr_44_.aspx, 18/10/2017.

5. Chethana, I.M., Illankoon, S., Tam, V.W.Y., Lee, K.N.,Shen, L.,Key Credit Criteria Among International Green Building Rating Tools, Journal of Cleaner Production 164 (2017) 209-220.

6. S.H. Alyami, Y. Rezgui, Sustainable Building Assessment Tool Development Approach, Sustain. Cities Soc. 5 (2012) 52-62.

7. W. Lee, A Comprehensive Review of Metrics of Building Environmental Assessment Schemes, Energy Build. 62 (2013) 403-413.

8. L.M. Mitchell, Green Star and NABERS: Learning from the Australian Experience with Green Building Rating Tools, Energy Effic. (2010) 93.

9. X. Chen, H. Yang, L. Lu, A Comprehensive Review on Passive Design Approaches in Green Building Rating Tools, Renew. Sustain. Energy Rev. 50 (2015) 1425e1436.

10. E. Soulti, D. Leonard, The Value of BREEAM: a Review of Latest Thinking in the Commercial Building Sector, Building Research Establishment Ltd, Watford, United Kingdom, 2016.

11. BREEAM, BREEAM Homepage, 2017. Retrieved 10 February 2017, http://www.breeam.com/

12. C.A. Poveda, R. Young, Potential Benefits of Developing and Implementing Environmental and Sustainability Rating Systems: Making the Case for the Need of Diversification, Int. J. Sustain. Built Environ. 4 (2015) 1-11.

13. C. Ward, A. Yates, V. Brown, Assessing the Performance of Sustainable Buildings in China: Synergies between BREEAM and the Chinese Assessment Standard for Green Building (Three Star), Building Research Establishment Ltd, Watford, United Kingdom, 2017.

14. C. Egbu, M. Arif, M. Syal, V. Potbhare, M. Syal, M. Arif, et al., Emergence of Green Building Guidelines in Developed Countries and Their Impact on India, J. Eng. Des. Technol. 7 (2009) 99-121.

15. A. Tinker, R. Burt, Greening the Construction Curriculum, Int. J. Constr. Educ. Res. 1 (2004) 26-33.

16. Y.S. Lee, S.-K. Kim, Indoor Environmental Quality in LEED-Certified Buildings in the US, J. Asian Archit. Build. Eng. 7 (2008) 293-300.

17. A. Ofori-Boadu, D.-G. Owusu-Manu, D. Edwards, G. Holt, Exploration of Management Practices for LEED Projects: Lessons from Successful Green Building Contractors, Struct. Surv. 30 (2012) 145-162.

18. M.J. Trowbridge, K. Worden, C. Pyke, Using Green building as a Model for Making Health Promotion Standard in the Built Environment, Health Aff. 35 (2016) 2062-2067.

19. K. Kokame, More than Just a Glass Face: what Makes a” Green” or” Sustainable” Building, Exactly?, 2017.

20. S. Altomonte, S. Schiavon, Occupant Satisfaction in LEED and non-LEED Certified Buildings, Build. Environ. 68 (2013) 66-76.

21. R.J. Cole, M. Jose Valdebenito, The Importation of Building Environmental Certification Systems: International Usages of BREEAM and LEED, Build. Res. Inf. 41 (2013) 662-676.

22. CASBEE, CASBEE Homepage, 2017. Retrieved 15 April 2017, http://www.ibec. or.jp/CASBEE/english/

23. A. Haapio, Towards Sustainable Urban Communities, Environ. Impact Assess. Rev. 32 (2012) 165-169.

24. DGNB Rating Toold. http://www.dgnb-system.de/en/system/international/

25. Mattonia, B., Guattarib, C., Evangelistib, L., Bisegnaa ,F., Gorib, P., Asdrubalib, F, Critical Review and Methodological Approach to Evaluate the Differences Among International Green Building Rating Tools, Renewable and Sustainable Energy Reviews, 82,1 (2018) 950-960

26. Green Globe Rating Tools. https://www.greenglobes.com/about.asp

27. ÇEDBÄ°K-Konut sertifika sistemi. https://www.cedbik.org/dgnb_p1_tr_43_.aspx

28. Bernardi, E., Carlucci, S., Cornaro, C., Bohne, R.A., An Analysis of the Most Adopted Rating Systems for Assessing the Environmental Impact of Buildings, Sustainability, 9( 2017), 1226.

Bu makalede yer alan ÅŸekil ve tablolara ulaÅŸmak e-dergi üzerinden ulaÅŸmak için lütfen tıklayınız...

 

---

R E K L A M