Yeşil Bina Derecelendirme Sistemleri

18 Ocak 2018 | TEKNİK MAKALE 166. Sayı (Ocak 2018)

3.883 kez okundu

Sibel Maçka Kalfa
Karadeniz Teknik Üniversitesi, Mimarlık Fakültesi, Mimarlık Bölümü

1. GİRİŞ

1990’lı yılların başlarından itibaren ortaya çıkan binaların sürdürülebilir olarak tasarlanması hareketi, sürdürülebilir tasarım stratejilerinin öneminin gittikçe artmasına neden olmuş ve “Yeşil Bina” kavramı hayatımıza hızlıca bir giriş yapmıştır [1]. Sürdürülebilir, ekolojik ve çevre dostu bina olarak da tanımlanabilen Yeşil Bina, arazi seçiminden başlamak üzere yapım ve kullanım aşamasında enerji tüketimi az olan, enerjisini yenilenebilir enerji kaynaklarından sağlayan, doğal ve atık üretmeyen malzemelerin kullanıldığı ve bu sayede çevreye zararlı emisyon salımını önleyen, yapıldığı yörenin iklimsel verilerine uygun olarak sosyal ve çevresel sorumluluklar gözönünde bulundurularak tasarlanan binalar olarak tanımlanır [2]. Bu tanımdan hareketle “Hangi binalar yüksek performanslı yeşil binadır?” ve “Bir binanın yeşil bina olup olmadığını nasıl belirleyebiliriz?” sorularına cevap bulmak gereklidir.

Bu sorulara cevap bulmak için çok sayıda bina değerlendirme veya derecelendirme sistemi geliştirilmiştir. Bu sistemlerin başlıcaları; 1990 yılında İngiltere’de geliştirilen BREEAM (Building Research Establishment Environmental Assessment Method), 1998’de Amerika Birleşik Devletleri’nde geliştirilen LEED (Leadership in Energy and Environmental Design)’dir. 1998 yılında gelişmiş ülkeler biraraya gelerek IISBE (International Initiative for Sustainable Built Environment)’yi kurmuşlardır. BREEAM ve LEED, sonradan geliştirilen sistemlere öncü olmuşlardır. Örneğin 2003’te BREEAM’den uyarlanarak Avustralya’da Green Star, 2004’te Japonya’da CASBEE (Comprehensive Assessment for Building Environmental Efficiency) ve 2009’da Almanya’da DGNB (Deutsche Gesellschaft fur Nachhaltiges Bauen) değerlendirme sistemleri geliştirilmiştir [3]. Birçok ülkede BREEAM ve LEED sistemleri referans alınarak ulusal değerlendirme sistemleri oluşturulmuştur. Türkiye’de 2013’te geliştirilen ÇEDBİK-Konut değerlendirme sistemi de bunlardan biridir.ÇEDBİK-Konut değerlendirme sistemi kapsamında konutlar Bütünleşik Yeşil Proje Yönetimi, Arazi Kullanımı, Su Kullanımı, Enerji Kullanımı, Sağlık ve Konfor, Malzeme ve Kaynak Kullanımı, Konutta Yaşam, İşletme ve Bakım, Yenilikçilik olmak üzere 9 başlık altında değerlendirilmektedir. Bu sistemin amacı sağlıklı toplumlar, yaşanabilir bir çevre ve gelişmiş bir ekonomi yaratmak olarak tanımlanmakla birlikte, çevresel etkinin tasarımın ve yapı sürecinin her adımında nasıl azaltılabileceği üzerine odaklanmıştır [4]. Şekil 1’de dünyanın farklı ülkeleri tarafından geliştirilen yeşil bina derecelendirme sistemleri, harita üzerinde gösterilmiştir.

Bir binanın yeşil bina olarak tanımlanabilmesi ve sertifikalandırılması için kullanılan sistemin ana kategorileri, bu kategorilerin değerlendirmedeki ağırlıkları ve sistemin uygunluğunun bilinmesi gereklidir. Bu amaçla bu çalışmada dünyada yaygın olarak kullanılan BREEAM, LEED, CASBEE, DGNB, Green Star, Green Globe ve Türkiye’de konutlar için geliştirilen ÇEDBİKKonut yeşil bina derecelendirme sistemleri, yukarıda açıklanan kriterler doğrultusunda karşılaştırılmıştır.  

Şekil 1. Dünyada farklı ülkeler tarafından geliştirilen yeşil bina derecelendirme sistemleri

2. Yeşil Bina Derecelendirme Sistemleri

Dünyada uluslararası ve ulusal düzeyde geliştirilmiş çok sayıda yeşil bina derecelendirme sistemi mevcuttur. Tablo 1’de mevcut sistemler ve hangi bölgelerde kullanıldıkları gösterilmiştir. Tablodan görüldüğü üzere BREEAM ve LEED derecelendirme sistemleri uluslararası alanda en çok tanınan ve kullanım  ağı olan sistemlerdir.

Tablo 1. Bölgelere göre derecelendirme sistemlerinin kullanımı [5]

Diğer ulusal sistemler, bu sistemleri referans alarak geliştirilmişlerdir. Tablo 2’de dünyada kullanım ağı olan farklı sistemler “Kullanım yeri”, “Organizasyon” ve “Değerlendirme Kategorileri” başlıklarında değerlendirilmiş ve sistemlerin farklı kategori başlıklarında değerlendirmeler yaptıkları ve her sistemin her tip yapıda kullanıma uygun olmadığı görülmüştür.

Tablo 2. Yeşil bina derecelendirme sistemleri [1-5]

Tablo 1 ve 2’de dünyada kullanılan sistemler belirlendikten sonra BREEAM, LEED, CASBEE, DGNB, Green Star, Green Globe ve Türkiye’de konutlar için geliştirilen ÇEDBİK-Konut yeşil bina derecelendirme sistemlerinin detaylı olarak karşılaştırılmasına karar verilmiştir.

2.1. BREEAM

BREEAM dünyada ilk geliştirilen yeşil bina derecelendirme sistemidir. İngiltere’de Bina Araştırma Kurumu tarafından geliştirilmiş ve 1990 yılında markette yerini almıştır [6-8]. İlk kez 1993 yılında ofis binalarının değerlendirilmesinde kullanılmıştır [7, 9].Kendinden sonra gelen LEED, Green Star ve CASBEE gibi derecelendirme sistemleri bu sistemi dikkate alarak geliştirilmişlerdir.

BREEAM, sadece bölgesel koşullara ve yasalara göre değerlendirmelerde bulunmadığı için uluslararası binalarda da binanın yaşam dönemi boyunca tasarım, yapım, kullanım ve renovasyon aşamalarında yaygın bir şekilde kullanılmaktadır. 2016 yılında uluslararası arenada 540 bin binaya BREEAM sertifikası verilmiştir ve bu sayı gün geçtikçe artmaktadır [10]. BREEAM sistemine adapte olan ülke sayısı da 1990 yılından beri gittikçe artmaktadır. 2014 yılında 50 ülke, 2016’da 70 ülke ve 2017’de 75’in üzerinde ülke BREEAM sistemine entegre olmuşlardır. Bugüne kadar verilen BREEAM sertifikalarının yüzde 80’i Avrupa’daki binalara verilmiştir [11-13]. BREEAM, Bina Yönetimi, Sağlık ve İyi Hal, Enerji, Su, Arazi Kullanımı ve Ekoloji, Ulaşım, Malzeme, Atıklar ve Kirlilik olmak üzere toplam 9 kategoride değerlendirmelerini yapmaktadır.

2.2. LEED

LEED, Amerika Yeşil Bina Konseyi tarafından geliştirilen bir derecelendirme sistemidir. İlk versiyonu 1998 yılında LEED 1.0 olarak yayınlanmıştır. BREEAM’den daha sonra yayınlanmasına rağmen 2012’de 135 ülkede 79 bin binanın değerlendirilmesinde kullanılmış, 2014’te 150 ülke, günümüzde ise 160 ülke yeşil binaların değerlendirilmesinde LEED sisteminden faydalanmaktadırlar [14-21]. BREEAM’e benzer şekilde değerlendirmelerini Sürdürülebilir Alan, Su Verimliliği, Enerji&Atmosfer, Malzeme&Kaynak, İç Ortam Kalitesi, Yenilikçi Tasarım olmak üzere toplam 6 kategoride yapmaktadır.

2.3.CASBEE 

CASBEE, 2001 yılında Japonya’da akademi, sanayi ve bölgesel yönetimlerin işbirliğiyle geliştirilen bir derecelendirme sistemidir [22, 23]. Japonya’ya özgü ulusal nitelikler gözönünde bulundurularak geliştirildiği için kullanımı sınırlı kalmıştır. 2004 yılından beri 330 bina bu derecelendirme sistemi kullanılarak değerlendirilmiştir [22]. CASBEE’nin dünya genelinde kullanılabileceği pilot bir versiyonu 2015’te yayınlanarak kullanım ağının yaygınlaştırılması amaçlanmıştır. Değerlendirmelerini Enerji Verimliliği, Kaynak Verimliliği, Bölgesel Çevre ve İç Ortam Kalitesi kategorilerinde yapmaktadır.

2.4. DGNB

DGNB, Alman Yeşil Bina Konseyi ve Ulaşım, İnşaat ve Kentsel İlişkiler Birleşmiş Bakanlığı ortaklığında oluşturulmuş bir derecelendirme sistemidir. Son versiyonu 2017 yılında yayınlanmış sistem, değerlendirmelerini Çevresel Kalite, Ekonomi, Sosyo-kültürel ve Fonksiyonel Kalite, Teknoloji ve İş Akış Süreci Kalitesi kategorilerinde yapmaktadır. 2014’te uluslararası kullanıma açık olarak düzenlenen DGNB sistemi, her ülkenin kendi özelliklerini sisteme entegre etmesine imkan sağlamaktadır. Uluslararası derecelendirme süreci şu anda Yunanistan, Slovenya, İspanya, Türkiye ve Ukrayna’da uygulanmaktadır [24].

2.5. GREEN STAR

Green Star, Avustralya Yeşil Bina Konseyi tarafından geliştirilen ve kullanımı yaygın olan bir derecelendirme sistemidir. Son versiyonu 2016 yılında yayınlanmıştır. Yeni Zelanda’da Green Star-NZ, Güney Afrika’da ise Green Star-SA ismiyle bölgesel unsurlara göre düzeltmeler yapılarak kullanılmaktadır. Değerlendirmelerini Yönetim, İç Ortam Kalitesi, Enerji, Nakliye, Su Malzeme, Alan Kullanımı/Ekoloji, Emisyonlar ve Yenilikçi Çözümler kategorilerinde yapmaktadır [25].

2.6. GREEN GLOBE

Green Globe, 1996’da BREEAM Canada’nın CSA yayınını temel alarak 2000 yılında mevcut binalarda kullanılmak üzere Kanada ECD- Enerji ve Çevre Konseyi tarafından geliştirildi. Daha sonra Kanada Ulusal Savunma ve Kamu İşleri Bakanlığı ve Yönetim Hizmetlerinin destekleriyle kısa sürede yeni yapılarda değerlendirme aracı olarak kullanılmak üzere yeniden yayınlandı. 2004’te sistem Amerika’ya uyarlandı. Kanada’da mevcut binaların lisanslanmasında kullanılan program, Bina Sahipleri ve Yöneticileri Birliği (BOMA Canada) tarafından yönetilmekte ve BOMA BESt (Bina Çevre Standardı) olarak adlandırılmaktadır. 2013’te 3000 bina BOMA BESt kullanılarak sertifikalandırılmıştır. Değerlendirmelerini Enerji, İç Ortam Kalitesi, Alan, Su, Kaynaklar, Emisyonlar ve Proje/Çevre Yönetimi kategorilerinde yapmaktadır [26].

2.7. ÇEDBİK-KONUT

ÇEDBİK-Konut sertifikası, 2013 yılında düzenlenen 2. Uluslararası Yeşil Binalar Zirvesi’nde, yüzden fazla akademisyen, sivil toplum kuruluşu ve sektör temsilcisinin katılımıyla geliştirilmiştir. Çevre Dostu Yeşil Binalar Derneği ve Çevre ve Şehircilik Bakanlığı`nın işbirliği çerçevesinde protokolü imzalanmış ve protokol kapsamında yeni yapılacak olan konutlara yönelik hazırlanan sertifika sisteminin referans kabul edilmesi ve Türkiye’de konutların yeşil bina olarak değerlendirilmesinin Çevre Dostu Yeşil Binalar Derneği öncülüğünde yapılmasına karar verilmiştir. Şimdilik sadece yeni konutların yeşil bina olarak derecelendirilmesinde kullanılabilen sertifika sisteminin mevcut binalara, okul, hastane vb. binalara uygulanması yönünde çalışmalar devam etmektedir. ÇEDBİK-Konut sistemi değerlendirmelerini Proje Yönetimi, Arazi Kullanımı, Su Kullanımı, Enerji Kullanımı, Sağlık ve Konfor, Malzeme ve Kaynak Kullanımı, Konutta Yaşam, İşletme ve Bakım ve Yenilikçi Çözümler kategorilerinde gerçekleştirmektedir [27].

3. YEŞİL BİNA DERECELENDİRME SİSTEMLERİNİN KARŞILAŞTIRILMASI

Yukarıda tanıtılan BREEAM, LEED, CASBEE, DGNB, Green Star, Green Globe ve Türkiye’de konutlar için geliştirilen ÇEDBİK- Konut yeşil bina derecelendirme sistemleri bu bölümde değerlendirme kategorilerinin ağırlıklarına göre karşılaştırılmıştır. Şekil 2’de bu sistemlerin dikkate aldıkları kategoriler ve bunların toplama etkisi görülmektedir.

Şekil 2. Dünyada kullanılan yeşil bina derecelendirme sistemlerinin değerlendirme kategorileri ve ağırlıkları açısından karşılaştırılması

Şekil 2 incelendiğinde, her bir sisteme ait kategori başlıklarında ve sayısında farklılık olduğu görülmektedir. Ancak her bir kategori alt başlıklara açıldığında birçok alt başlığın benzerlikler gösterdiği görülecektir. Derecelendirme sistemlerindeki önemli farklılıklar, kategorilerdeki ağırlık oranları olmaktadır. Örneğin LEED ve BREEAM’de su kullanımı kategorisinin ağırlık oranı yaklaşık yüzde 6’lardayken diğer sistemlerde bu oran yüzde 10-15 arasındadır. Benzer şekilde alan kullanımıyla ilgili kategoriye bakıldığında LEED’de bu kategorinin etkisinin yüzde 20’lerde olduğu, BREEAM’de yüzde 10’larda, Green Star’da yüzde 5’lerde ve ÇEDBİK-Konutta ise yüzde 13’lerde olduğu görülmektedir. Elbette ki bu değişimler binaların değerlendirilmesinde farklılıklar doğuracaktır. Bundan dolayı kullanılacak sistemin bölgeye ve binaya uygunluğunun iyice araştırılması ve ona göre gerekli önlemlerin alınması gerekmektedir.

Tablo 3’te yeşil bina derecelendirme sistemlerinin detaylı bir karşılaştırılması verilmiştir.

Tablo 3. Yeşil bina derecelendirme sistemlerinin karşılaştırılması [28]

Tablo 3 incelendiğinde, BREEAM sertifikası verilen bina sayısının diğer sistemlere göre oldukça fazla olduğu görülmektedir. BREEAM’den sonra LEED sertifikalı binaların çoğunlukta olduğu, diğer sistemlerin ulusal ölçekte kaldığı ve bu sistemlerin uluslararası versiyonlarını yeni çıkardıkları düşünüldüğünde, kullanımlarının kısıtlı kaldığı görülmektedir. Her bir sistemin verdiği sertifika puanlaması farklıdır. BREEAM geçer, iyi, çok iyi, mükemmel ve seçkin gibi bir sınıflandırma seçerken; LEED, sertifika, gümüş, altın, platinyum sınıflandırmasına göre sertifika vermektedir.

4. SONUÇ

“Sürdürülebilir Binalar” veya diğer tanımıyla “Yeşil Binalar” yaşanabilir çevreler yaratmak, gereksiz kaynak tüketimlerini sınırlandırmak ve geleceğe güvenle, sağlıklı bir şekilde yürüyebilmek için oldukça önemlidirler. Mevcut ve yeni yapılacak her binanın “Yeşil Bina” olarak tasarlanmasının yakın gelecekte zaruri olacağı oldukça açıktır. Bu noktadan hareketle bir binanın “Yeşil Bina” olarak adlandırılması için hangi kriterleri karşılaması gerektiği ve bunun nasıl yapılacağıyla ilgili bir takım bilgilerin bilinmesi şarttır. Bu çalışmanın odak noktası olan yeşil bina derecelendirme sistemleri, bu konularda gerekli bilgileri bina otoritelerine sağlamakta ve binaların yeşil bina olarak sertifikalandırılması için bir takım önergeler sunmaktadırlar. Ancak hangi derecelendirme sisteminin kullanılması gerektiği ve bu derecelendirme sistemlerinin dikkate aldığı kategoriler ve ağırlıklarının anlaşılması önemlidir. Türkiye’de binaların yeşil bina olarak sertifikalandırma süreci henüz yeni başlamış tır ve sadece yeni yapılacak konut binalarında kullanılmaktadır. Yakın gelecekte Türkiye’de bu konuda yapılacak çalışmaların hız kazanacağı, konut dışında birçok farklı tip yapı için sertifika sistemlerinin geliştirileceği anlaşılmaktadır.

KAYNAKLAR

1. Stephanie Vierra, Green Building Standards and Certification Systems, LEED Ap Bd+C Vierra Design&Education Services, Llc, https://www.wbdg.org/resources/green-building-standards-andcertification-systems, 12/09/2016.

2. Kibert, C.J., Sustainable Construction: Green Building Design and Delivery, John Wiley&Sons, Fourth Edition, New Jersey, 2016.

3. Reader, L., Guide to Green Building Rating Systems, Wiley&Sons, New Jersey, 2010.

4. ÇEDBİK-KONUT Sertifikası, https://www.cedbik.org/cedbikkonut-sertifikasi_p1_tr_44_.aspx, 18/10/2017.

5. Chethana, I.M., Illankoon, S., Tam, V.W.Y., Lee, K.N.,Shen, L.,Key Credit Criteria Among International Green Building Rating Tools, Journal of Cleaner Production 164 (2017) 209-220.

6. S.H. Alyami, Y. Rezgui, Sustainable Building Assessment Tool Development Approach, Sustain. Cities Soc. 5 (2012) 52-62.

7. W. Lee, A Comprehensive Review of Metrics of Building Environmental Assessment Schemes, Energy Build. 62 (2013) 403-413.

8. L.M. Mitchell, Green Star and NABERS: Learning from the Australian Experience with Green Building Rating Tools, Energy Effic. (2010) 93.

9. X. Chen, H. Yang, L. Lu, A Comprehensive Review on Passive Design Approaches in Green Building Rating Tools, Renew. Sustain. Energy Rev. 50 (2015) 1425e1436.

10. E. Soulti, D. Leonard, The Value of BREEAM: a Review of Latest Thinking in the Commercial Building Sector, Building Research Establishment Ltd, Watford, United Kingdom, 2016.

11. BREEAM, BREEAM Homepage, 2017. Retrieved 10 February 2017, http://www.breeam.com/

12. C.A. Poveda, R. Young, Potential Benefits of Developing and Implementing Environmental and Sustainability Rating Systems: Making the Case for the Need of Diversification, Int. J. Sustain. Built Environ. 4 (2015) 1-11.

13. C. Ward, A. Yates, V. Brown, Assessing the Performance of Sustainable Buildings in China: Synergies between BREEAM and the Chinese Assessment Standard for Green Building (Three Star), Building Research Establishment Ltd, Watford, United Kingdom, 2017.

14. C. Egbu, M. Arif, M. Syal, V. Potbhare, M. Syal, M. Arif, et al., Emergence of Green Building Guidelines in Developed Countries and Their Impact on India, J. Eng. Des. Technol. 7 (2009) 99-121.

15. A. Tinker, R. Burt, Greening the Construction Curriculum, Int. J. Constr. Educ. Res. 1 (2004) 26-33.

16. Y.S. Lee, S.-K. Kim, Indoor Environmental Quality in LEED-Certified Buildings in the US, J. Asian Archit. Build. Eng. 7 (2008) 293-300.

17. A. Ofori-Boadu, D.-G. Owusu-Manu, D. Edwards, G. Holt, Exploration of Management Practices for LEED Projects: Lessons from Successful Green Building Contractors, Struct. Surv. 30 (2012) 145-162.

18. M.J. Trowbridge, K. Worden, C. Pyke, Using Green building as a Model for Making Health Promotion Standard in the Built Environment, Health Aff. 35 (2016) 2062-2067.

19. K. Kokame, More than Just a Glass Face: what Makes a” Green” or” Sustainable” Building, Exactly?, 2017.

20. S. Altomonte, S. Schiavon, Occupant Satisfaction in LEED and non-LEED Certified Buildings, Build. Environ. 68 (2013) 66-76.

21. R.J. Cole, M. Jose Valdebenito, The Importation of Building Environmental Certification Systems: International Usages of BREEAM and LEED, Build. Res. Inf. 41 (2013) 662-676.

22. CASBEE, CASBEE Homepage, 2017. Retrieved 15 April 2017, http://www.ibec. or.jp/CASBEE/english/

23. A. Haapio, Towards Sustainable Urban Communities, Environ. Impact Assess. Rev. 32 (2012) 165-169.

24. DGNB Rating Toold. http://www.dgnb-system.de/en/system/international/

25. Mattonia, B., Guattarib, C., Evangelistib, L., Bisegnaa ,F., Gorib, P., Asdrubalib, F, Critical Review and Methodological Approach to Evaluate the Differences Among International Green Building Rating Tools, Renewable and Sustainable Energy Reviews, 82,1 (2018) 950-960

26. Green Globe Rating Tools. https://www.greenglobes.com/about.asp

27. ÇEDBİK-Konut sertifika sistemi. https://www.cedbik.org/dgnb_p1_tr_43_.aspx

28. Bernardi, E., Carlucci, S., Cornaro, C., Bohne, R.A., An Analysis of the Most Adopted Rating Systems for Assessing the Environmental Impact of Buildings, Sustainability, 9( 2017), 1226.

Bu makalede yer alan şekil ve tablolara ulaşmak e-dergi üzerinden ulaşmak için lütfen tıklayınız...

 

---

R E K L A M