Yalıtım Dergisi 89. Sayı (Mart-Nisan 2011)

le, bina tasar›m› sürdürülebilirlik ba¤lam›nda önem kazanmaktad›r. Bu nedenle binalarda enerji koru- numu sa¤laman›n yan› s›ra binala- r›n enerji performans›n› art›rmak ve yenilenebilir enerji kaynaklar›- na yönelmek kaç›n›lmazd›r. Geç- miflten bugüne dek do¤adan yarar- lanarak yaflam›n› sürdüren, onu ifl- leyen insano¤lu, çevreye verdi¤i zararlar›n sebep oldu¤u iklimsel de¤iflimlerle yüz yüze kalm›flt›r. Bi- lindi¤i üzere artan konfor aray›fl› ve geliflmekte olan teknoloji, sü- rekli olarak enerji tüketimini artt›r- maktad›r. Mimarl›k ve çevre ara- s›ndaki iliflki incelendi¤inde, “enerji” etmeninin mimari eserin tasar›m›n› yönlendirdi¤i görülmek- tedir. Bu sebeple, bina kabu¤u ›s› kazan›m›nda ve kayb›nda etkili ol- du¤undan, bina kabu¤unun iç ve d›fl ortam hava koflular› aras›nda denge unsuru oluflturmas› önem kazanmaktad›r. 1973 y›l›nda, ilk enerji krizi ya- fland›¤› s›ralarda mimari stil ‘Mo- dernizmin oluflturdu¤u ve ‘Less is more’ anlay›fl› ile özetlenebilecek ‘Uluslararas› Fonksiyonalizm’ ola- rak göze çarpmaktayd›. Bu stil, ik- limsel verileri hiçe sayan, yönlere göre farkl›l›k göstermeyen genifl cam giydirme cepheler içinde sak- l›, salt mekanik sistemlerde konfo- ru arayan, bunun sonucu olarak da enerji tüketimi ve çevreye olumsuz etkileri çok say›da olan yüksek ticari ve idari binalar ile döneme damgas›n› vurmufltur. Bu kriz konfor standartlar›n› iyilefltire- cek, enerji tüketimi ve çevresel et- kileri yeni araflt›rmalar ve çözüm önerilerini de beraberinde getir- mifltir. Bu çözüm önerilerinden en önemlisi ‘enerji etkin yap› tasar›- m›’d›r. Enerji etkin tasar›m, binan›n enerji korunumuna önem verilme- si, iklim verilerinden yararlanarak, do¤al girdilerin ve pasif denetim olanaklar›n›n iyi de¤erlendirilmesi olarak aç›klanabilir. Bina tipi ve çevre verilerine en uygun pasif ›s›tma, so¤utma, havaland›rma, do- ¤al ayd›nlatma tekniklerini uygula- mak ve pasif denetim mekanizma- lar›n› tasarlayarak enerji kullanan aktif sistemlerin müdahalesini ge- ciktirmeye çal›flmak olarak özetle- nebilir. Di¤er bir deyiflle enerji et- kin yaklafl›m, bir yandan yenilene- bilir enerji kaynaklar›ndan yarar- lanmaya, öte yandan da kullan›lan enerjiyi korumaya yönelik önlem- leri almay› hedeflemektedir. Enerji Etkin Tasar›m Anlay›fl› Enerji etkin tasar›m, binan›n çevre ile olan uyumunu ve rüzgâr, günefl, su gibi kendini yenileyebi- len enerji kaynaklar›ndan yararla- narak fosil enerji kaynaklar›n›n kullan›m›n› en aza indirgemeyi amaçlayan tasar›m anlay›fl›d›r. Fo- sil yak›tlar›n tüketimi sonucu at- mosfere verilen metan, ozon ve benzer gazlar ile özellikle karbon- dioksit gaz› yo¤unlu¤unun artmas› ‘sera etkisi’ne sebep olmaktad›r. Yaflanabilir bir çevre için CO 2 emisyonlar›n›n azalt›lmas›, yani fo- sil yak›t kullan›m›n›n minimum se- viyeye indirgenmesi ve yenilenebi- lir enerji kaynaklar› olarak hidro- lik, günefl, rüzgâr, biokütle gibi enerjilerden yararlan›lmas› gerek- mektedir. Tükenebilir enerji kay- naklar›; rezervleri s›n›rl› olan, gele- cekte tükenme tehlikesiyle karfl› karfl›ya bulunan petrol, kömür, do- ¤algaz gibi fosil kökenli, yak›l›nca biten yak›tlar ile uranyum, toryum, lityum gibi çekirdeksel yak›tlardan oluflmaktad›r. Yenilenebilir enerji kaynaklar› ise, dünyan›n do¤al döngüsü içinde sürekli yenilenebi- len, bir sonraki gün aynen var ola- bilen, tükenmeyecek olan enerji kaynaklar›d›r. Bunlar›n bafl›nda günefl enerjisi, rüzgâr enerjisi, jeo- termal enerji, biokütle ve sudan el- de edilen hidro güç türevleri gel- mektedir. Yenilenebilir enerji kay- naklar›n›n kullan›m oranlar›, tüke- nebilir enerji kaynaklar› kadar çok at›k üretmemeleri, kirlenmeye yol açmamalar› ve ucuz olmalar› nede- niyle giderek artmaktad›r. Buna ba¤l› olarak da dünya genelinde yenilenebilir enerji kaynaklar›n›n verimlili¤ini art›rmak için çal›flma- lar sürdürülmektedir. Enerji etkin tasar›m anlay›fl›n› di¤er yaklafl›mlardan ay›ran en be- lirgin özellik, yap›y› yaln›zca tasa- r›m› aç›s›ndan ele alman›n yan› s›- ra yap›n›n bak›m›, yönetimi, kulla- n›m› ve iç ortam konforunu sa¤la- yan iklimlendirme sistemlerinin se- çim ve yönetimine kadar olan ge- nifl bir perspektifte yap›n›n stan- dard›n› düflürmeden, enerji de¤er- lerinin çevresel ve toplumsal yara- ra yönelik miktar ve maliyetini mi- nimize etmeyi hedeflemesidir. Yüksek yap› sistemlerinde ekolojik çözümlerin gündeme gelmesinden çok önce biliflim teknolojileri saye- sinde otomasyon sistemleri kulla- n›larak enerji sarfiyat›n›n minimu- ma indirilmesi yönünde örnekler verilmifl; enerji etkin yüksek bina- larda amaç, yap›y› oluflturan mal- zeme ve bileflenlerin üretimi, yap›- n›n tasar›m›, iklimlendirme sistem- lerinin seçimi, bak›m› ve iflletimin- den yönetimine kadar genifl bir alanda yap›n›n standard›n› düflür- meden enerji girdilerinin miktar ve maliyetini azaltmakt›r. Yüksek bi- nalar›n fazlaca tüketti¤i enerjiye optimum s›n›rland›rmalar ve do¤ru kullan›m sonucunda bir k›s›tlama getirmeyi ve enerji tasarrufu yap- may› hedefleyen enerji etkin sis- temler, binan›n kullan›c›ya ait per- formans›n› art›ran, iklimsel konfo- ru denetleyen ve enerji verimlili¤i- ni kontrol eden elektronik sistem- 48 YALITIM • MART / N‹SAN 2011 makale