Yalıtım Dergisi 168. Sayı (Mart 2018)

46 Yalıtım / Mart 2018 yalitim.net MAKALE dönemlerde bu amaçla çiviler kullanılırken, günümüzde metal birleşimler tercih edilmektedir. Bilinen en eski mekanik bağ- layıcı olan çiviler farklı şekil ve boyutlarda üretilmektedir. Çatılarda ise demircilerin ürettiği dövme demirden çiviler kullanılmaktadır. Aktarılacak yük miktarı, bir çivinin taşı- yabileceği yüke bölünerek kullanılması gereken çivi sayısı hesaplanmakta ve belirli aralıklarla çakılmaktadır. Çiviler çakılırken, elemanın yarılmasını engellemek için hepsinin bir eksende yerleştirilmemesine dikkat edilmelidir. Çivi kullanı- mında malzemenin tek tek uygulanması ve ekseni şaşırtılarak çakılması gibi zorlukların giderilmesi amacıyla levha/plakalar tercih edilmektedir. Tek veya çift taraflı üretilebilen plakalar uygulama süresini ve işçiliği azaltmaktadır [1]. Cıvata-somun, ahşap çatı birleşimlerinde sık tercih edi- len ve birlikte kullanılan malzemelerdir. Bu malzemelerin uygulanması sırasında ahşapta cıvata çapından biraz daha büyük bir delik açılması ve ahşabın zarar görmemesi için bir pul yerleştirilerek somunun sıkılması gerekmektedir [1, 7]. Kama, yük aktarmada kullanılan bir diğer malzemedir. Ahşap veya metalden üretilen kamaların her birinin taşıyabile- ceği yük bilinmeli ve elemanın taşıması gereken yük bu değere bölünerek, kaç kama kullanılması gerektiği hesaplanmalıdır. Uygulama sırasında belirlenen sayıda kama yerleştirilerek, iki eleman cıvata ve somunla birleştirilmektedir. Böylelikle kamanın yük alması sağlanır [1, 7]. Birleştirme elemanı olarak kullanılan tüm metal mal- zemelerin paslanmaz özellikte olması ve korozyona karşı korunması gerekmektedir. Bu malzemelerin yanı sıra ahşabın uygun bir şekilde profillendirilerek elemanların birbirine daha güçlü bağlanması da sağlanabilir. Hatta birleşimler kavela adı verilen özel ahşap elemanlarla yapılabilir. Anadolu’da pek çok eski yapıda çivi kullanılmadan, sadece ahşap geçme ve kavelalardan oluşturulan sistemlerle çatı kurgulanmıştır [12]. 4. SONUÇLAR Geçmişte yığma ve ahşap iskeletli yapılarda kurgulanan ahşap çatılar günümüzde de klasik ve modern ahşap kons- trüksiyonların, betonarme ve prefabrik yapıların tamam- layıcısı olarak uygulanmaktadır. Bunun en önemli nedeni, malzemenin mekanik özelliklerinin ve çevresel etmenlere dayanımının beklenen performans kriterlerini büyük ölçüde karşılaması, ekonomik ve sürdürülebilir olmasıdır. Bununla birlikte çatıda kullanılan ahşap malzemenin korunabilmesi ve özelliklerinin iyileştirilebilmesi için yapılması gereken bazı uygulamalar vardır. - Özellikle çatılarda yüksek dayanım sınıfına ait ahşap tercih edilmeli, malzeme kullanım koşullarına uygun nem sevi- yesine kadar kurutulmalıdır. Çatıda kullanılacak ahşap malzemenin %18-20 nem değerine sahip olması gerek- mektedir. - Çevresel etmenlere karşı dayanımın artırılabilmesi amacıyla su ve ısı etkilerine karşı ek katmanlar eklenmelidir. Bir- leşim elemanlarının ise sudan etkilenmez olmasına önem verilmelidir. - Şiddetli rüzgar etkilerine karşı konstrüksiyon yüksek rijitlikte elemanlarla birleştirilmelidir. - Organik kökenli bir malzeme olan ahşabın karşı karşıya kalacağı en önemli problem olan biyolojik bozulmaya karşı önlem alınması da önemlidir. Bu amaçla malzemeye emprenye, ısıl işlem gibi koruma yöntemleri uygulanabilir. - Yapı üretiminde kullanılan malzemelerin çevreyle uyumlu olması da son yıllarda önem kazanmıştır. Ekolojik bir malzeme olan ahşabın masif olarak da, kompozit olarak da kullanımı uygun kabul edilmektedir. Bununla birlikte kompozit malzeme, ahşabın verimli kullanılması ve daha ekonomik olması bakımından tercih edilmektedir. KAYNAKLAR [1] Toydemir N., Bulut Ü., 2004. “Çatılar”. Yapı Yayın, İstanbul, [2] Binan M., 2000. “Ahşap Çatılar”, Birsen Yayıncılık, İstanbul, [3] NAHB Research Center, 1994. “Alternative Framing Materials in Residential Construction”, Maryland, USA. [4] Kelley S.J., Loferski J.R., Salenikovich A., Stern G., 2000. “Wood Structures: A Global Forum on the Treatment, Conservation and Repair of Cultural Heritage”, ASTM, Philadelphia, USA. [5] Roth L.M., 2000. “Mimarlığın Öyküsü, Öğeleri, Tarihi ve Anlamı”, Kabalcı Yayınevi, İstanbul, Türkiye. [6] Günay R., 2002. “Geleneksel Ahşap Yapılar Sorunları ve Çözüm Yolları”, Birsen Yayınevi, İstanbul Türkiye. [7] Toydemir N., Gürdal E., Tanaçan L., 2001. “Yapı Elemanı Tasarımında Malzeme”. Literatür Yayıncılık, İstanbul, Türkiye. [8] Addleson L., Rice C., 1991. “Performance of Materials in Buildings”, Butterworth&Heinemann, Oxford. [9] Yeang K., 2012. “Eko Tasarım: Ekolojik Tasarım Rehberi”, YEM Yayın, İstanbul, Türkiye. [10] As N., 2002. “Ahşabın Yapısal Kullanımı”, Basılmamış ders notu, İstanbul, Türkiye. [11] Tavil A., Savdır E., Al S., 2006. “ÇATISEM Kurs Kitapçığı”, İstanbul, Türkiye. 228. 8. Ulusal Çatı & Cephe Sempozyumu 2-3 Haziran 2016. Mimar Sinan Güzel SanatlarÜniversitesi Fındıklı - İstanbul [12] Castro E., 2001. “Historic American Timber Joinery A Graphic Guide: V. Roof Joinery Excluding Trusses”, Timber Framing, 59. [13] Eldem S.H., 1996. “Yapı”, Birsen Yayınevi, İstanbul, Türkiye. URL 1, http://www.bobvila.com/articles/wood-shingles-and- shakes/#.Vu-ja-KLSHt [Erişim tarihi: 21.03.2016] URL 2, http://www.baretyapi.com/cati-uygulamalari/cati-yalitimi/ [Erişim tarihi: 21.03.2016] URL 3, http://tekintezcan.cbu.edu . tr/files/13CATILAR.pdf [Erişim tarihi: 21.03.2016]. Şekil 6. 7. Farklı çatı birleşim elemanları