Yalıtım Dergisi 168. Sayı (Mart 2018)

42 Yalıtım / Mart 2018 yalitim.net MAKALE emprenye maddesi ve yöntemi seçilmektedir. Ahşabın nano teknolojiyle veya yüksek ısıyla işlem görmesi de çevresel etmenlere karşı dayanımını artıran diğer yöntemlerdir. Sıcaklık ve güneş ışınları da yapı malzemelerini olum- suz yönde etkileyen etmenlerdir. Değişen sıcaklık değerleri ahşabın nem oranını değiştirerek genleşme-daralmalara yol açmakta, bunun sonucunda da ahşapta farklı gerilme ve deformasyonlar oluşmaktadır. UV ışınları ise organik malze- melerin yüzeyinde renk değişimleri meydana getirmektedir. İç mekân konfor koşullarının ve malzemenin uzun vadede korunabilmesi amacıyla mertek aralarında ya da döşeme üzerinde izolasyon malzemeleri kullanılabilir [7, 8]. Şiddetli rüzgâr ise çatıda hasarlara ve hatta çatının uçma- sına neden olabilir. Bu nedenle çatıda söz konusu olan statik ve dinamik yükleri emniyetli şekilde taşıyacak tür, boyut, kalitede ahşap kullanılmalı, birleşimler istenen rijitlikte olma- lıdır [1, 7]. Son yıllarda ortaya çıkan sürdürülebilirlik kriterlerine göre çatı üretiminde kullanılan malzemelerin çevreye duyarlı ve ekolojik olmaları da önem taşımaktadır. Ahşap, gömülü enerjisi düşük olduğu için ekolojik olarak tercih edilen bir malzemedir. Bazı yapı malzemelerinin gömülü enerjilerine ilişkin bilgiler Tablo 2’de bulunmaktadır. Şekil 2. Soğuk çatı kesit katmanları [URL 2] Tablo 2. Farklı malzemelerin gömülü enerjileri [9] Malzeme gömülü enerjileri MJ/kg Fırınlanmış, kesilmiş yumuşak ağaç 2,0 Havayla kurutulmuş sert ağaç 0,5 Kontrplak 10,4 Plastik 90,0 Sentetik kauçuk 110,0 Stabilize toprak 0,7 İthal granit 13,9 Yerli granit 5,9 Kil tuğla 2,5 Yerinde dökme beton 1,7 Yumuşak çelik 34,0 Alüminyum 170,0 Bu gereksinimlerle ilgili yapılan değerlendirmede, ahşabın çatıda aranan performans kriterlerini büyük ölçüde sağladığı söylenebilir. Bununla ilgili sahip olduğu en büyük avantaj, mukavemet/ağırlık oranının yüksek olması ve bu nedenle yapıya fazla ağırlık eklemeden yüksek mukavemet göster- mesidir. Ahşap ayrıca genleşme ve çalışma katsayıları yüksek olmadığı ve ısıl olarak avantajlı özelliklere sahip olduğu için de tercih edilmektedir. Bu özellikleri çatı sistemine eklenen yalıtım malzemeleri ile daha da iyileştirilmektedir. Ekolojik olarak değerlendirildiğinde ise, bünyesine karbonu bağlaması, üretim sürecinde karbon salımının az olması ve enerji tüketi- minin düşük olması nedeniyle çevreyle uyumlu bir malzeme olarak kabul edilmekte ve tercih edilmektedir [7, 9]. 3.2. Ahşap Çatı Konstrüksiyon Elemanları Soğuk çatılarda iskeleti oluşturan en üstteki katman örtü- dür. Bu katman seramik, metal, PVC, ahşap vb. farklı malze- melerden olabilir. Örtü kaplamaya, kaplama merteklere, mer- tekler aşıklara, aşıklar ise dikmelere oturtularak kendilerine ulaşan yükü yapıya iletir. Sistemde adı geçen elemanlar Şekil 3’te görülmektedir ve aşağıdaki gibi tanımlanmaktadır [1]. - Örtü altı kaplama, özellikle ufak boyutlu örtü malzemele- rinin rahatça yerleştirilip, her noktada altındaki katmana oturtulabilmesini ve çatı yüzeyinin düzgün oluşturulmasını sağlayan elemandır. Kaplama altı tahtası sıklıkla 2,5 cm kalınlık ve 20 cm genişliktedir. Eğer çatı altı kullanıl- mayacaksa düzgün biçilmiş malzeme gerekli değildir. Ancak tam tersi durumda düzgün biçilmiş ve birleşim yerleri gizlenmiş (lamba-zıvana vb. profillerle) malzeme kullanılmalıdır. Kaplama altı tahtasının üzerine örtüden su geçişini engellemek için su yalıtımı uygulanır. Çatı altı kullanılacaksa mertek aralarına, kullanılmayacaksa döşeme üzerine ısı yalıtımı yapılmasında fayda vardır [1]. - Mertek, örtü altı kaplamadan aldığı yükü aşıklara ileten elemandır. Aşıklar arası mesafeye ve mevcut yüklere bağlı olarak elemanın en kesit boyutları belirlenir. Mertek aralıkları 50-90 cm arasındadır ve en uygun aralık 55-65 cm’dir. Mertekler genelde dikdörtgen kesitli kullanılır ve boyutları 5/10 veya 6/12 cm’dir [1, 10]. Şekil 3. Çatı elemanları [URL 3]