Yalıtım Dergisi 168. Sayı (Mart 2018)

Yalıtım / Mart 2018 41 yalitim.net üzerine belirli aralıklarla ahşap elemanlar yerleştirilmiş ve üzerleri toprak veya bitkilerle kaplanmıştır [4, 5]. Geleneksel Türk ahşap mimarisinde çatılar, kırma çatı düzeninde ve saçaklı olarak uygulanmıştır. Ahşaptan oluş- turulmuş yalın çatı iskeleti üzerine alaturka kiremit yer- leştirilmiş, çatı eğimleri %25-33 arasında verilmiştir. Bazı durumlarda, özellikle dağlık bölgelerde, örtü malzemesi de ahşap tercih edilmiştir. Pedavra/bedavra olarak adlandırılan bu çatı düzeninde baltayla yarılan ahşap malzeme kaynamış bezir yağına yatırılarak çevresel etmenlere karşı dayanıklı hale getirilir ve derzleri şaşırtılarak üst üste bindirilerek uygulanır. Bu amaçla kullanılacak ağaç türü (sıklıkla meşe ve göknar) düzgün yarılabilmeli, üst üste bindirildiğinde birbirine iyice yaklaşabilmelidir. Pedavra uzun ömürlü olmadığı için günümüzde tercih edilmemektedir [6]. Şekil 1’de modern bir pedavra uygulaması örneği bulunmaktadır. Günümüzde çatılar, çatı arası boşluğu olan (soğuk) ve olmayan (sıcak) çatılar olarak ikiye ayrılır. Soğuk çatılar Endüstri Devrimi öncesinde kullanılan ve eğimli olarak üre- tilen çatılardır. Sıcak çatılar ise Endüstri Devrimi sonucu yaşanan teknolojik gelişmeler ve yapı boyutlarının artmasının ardından kullanılmaya başlanmıştır. Büyük boyutlu yapıların eğimli çatılarla örtülmesinin güçlüğü farklı çözümlemeler gerektirmiş, az eğimli çatılar ortaya çıkmıştır. Buna rağmen günümüzde ufak boyutlu yapılarda soğuk çatılar yine de tercih edilmektedir. Soğuk çatılarda oluşturulan iskelet geç- mişten bu yana hep ahşap olmuştur [1]. Son yıllarda hafif metal iskeletler de kullanılmasına rağmen ahşap halâ tercih edilmektedir. 3.1. Çatılardan Beklenen Performans Kriterleri Çatı konumu itibarı ile atmosferik faktörlerden en fazla etkilenen yapı elemanıdır. Bu etmenler kar, yağmur, rüzgâr, su, su buharı, sıcaklık, güneş ışınımı ve sis gibi atmosferik etmenlerdir. Bu faktörlerin her biri ahşabın servis ömrünü olumsuz yönde etkilemektedir [7]. Çatı, kendi yükünü ve kendisine etki eden hareketli yük- leri (kar, yağmur ve rüzgâr) taşıyabilecek mukavemette tasarlanmalı ve bu yükleri taşıyıcı sisteme iletmelidir. Genel kabullere göre bu yükleri taşıyabilecek özellikte tasarlanan çatı konstrüksiyon elemanlarının kesit boyutları, bu yük değerleri aşıldığında yeniden düzenlenmektedir [1]. Kullanım amacına uygun olmayan su ahşapta çalışma ve çürümelere neden olur. Yapısal ve kimyasal tedbirler alın- malıdır. Yapısal bir tedbir olarak suyu çatı yüzeyinden kısa sürede uzaklaştırmak için eğimli yapılan soğuk çatılarda eğim, bölgenin yağış durumuna göre belirlenir. Kar yağışının yoğun olduğu bölgelerde eğim yüzde 100’e kadar çıkabilirken, ılı- man iklim bölgelerinde %30-40’lık eğim yeterli olmaktadır. Ahşap, örtü malzemesinin altına uygulanan yalıtım katmanı (bitüm, PVC vb.) ile suya karşı korunmalı, su buharı ise yapı yüzeyinden kolaylıkla içeriye ve dışarıya hareket edebilmelidir. Buharın çatı boşluğunda yoğunlaşması küflenme ve çürümeye neden olabileceği için yoğuşma oluşabilecek yerlerde buhar kesici bir katman da eklenmelidir [1, 7]. Şekil 2’de soğuk çatı katmanlaşmasına ait bir örnek bulunmaktadır. Suyun etkilerine karşı ahşap malzemeyi korumak ve biyo- lojik bozulmayı engellemek için ahşabın kimyasallarla işlem görmesi de sık kullanılan bir yöntemdir. Ahşap hücrelerini kimyasallarla muamele etmek olarak tanımlanabilecek bu yöntem emprenyedir. Kullanım yerine (tehlike sınıfına) göre Şekil 1. Modern bir pedavra uygulaması [URL 1] Tablo 1. Konut yapılarında kullanılan farklı iskelet malzemelerinin maliyet çizelgeleri [3] Köpük dolgulu sandviç panel ve ahşap karşılaştırması - BİNA TİPİ 1 Malzeme maliyeti ($/m 2 ) İşçi maliyeti ($/m 2 ) Eleman maliyeti ($/ m 2 ) Toplam maliyet ($/m 2 ) Köpük dolgu çatı paneli ve kirişi 45,2 5,2 3,2 53,6 Geleneksel ahşap makas, kaplama, yalıtım 14,1 3,2 1 18,3 Hafif çelik ve ahşap karşılaştırması - BİNA TİPİ 2 Malzeme maliyeti ($/m 2 ) İşçi maliyeti ($/m 2 ) Eleman maliyeti ($/m 2 ) Toplam maliyet ($/m 2 ) Hafif çelik konstrüksiyon, fabrikasyon, kaplama 20,2 4,9 0,6 25,7 Geleneksel ahşap makas, kaplama, yalıtım 14,6 3,2 1 18,8 Hasır çelik bileşenli sandviç panel ve ahşap karşılaştırması BİNA TİPİ 3 Malzeme maliyeti ($/m 2 ) İşçi maliyeti ($/m 2 ) Eleman maliyeti ($/ m 2 ) Toplam maliyet ($/m 2 ) Hasır çelik bileşenli sandviç panel, çatı paneli 63,1 38,9 4,7 106,7 Geleneksel ahşap makas, kaplama, yalıtım 16 4,5 0,8 21,3