Yalıtım Dergisi 121. Sayı (Nisan 2014)

makale 62 YALITIM • NİSAN 2014 Bir “Ekstensif Yeşil Çatının” Nicel Değerlendirilmesi: • MERT EKŞİ İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi Peyzaj Mimarlığı Bölümü Peyzaj Teknikleri Anabilim Dalı • ADNAN UZUN Işık Üniversitesi Mimarlık ve Tasarım Fakültesi Peyzaj Mimarlığı Bölümü 1. GİRİŞ D ünyada şehirlerin toplam nüfusu 20. yüzyılın başında 200 milyon kişiyken (dünya nüfusunun %15’i), 21. yüzyılın başında 2,9 milyar kişiye (dünya nüfusunun %50’si) ulaşmıştır [1]. 19. yüzyılın sonlarından itibaren yerkü- renin ortalama yüzey sıcaklığındaki artış nedeniyle küresel ısınma gittikçe önem kazanan bir konu olmaktadır. Kentsel alanlarda oluşan ısı adası etkilerinin azaltılması ve kentte yaşa- yan insanların daha iyi bir çevrede yaşamasında en önemli bileşen yeşil dokudur [2]. 19 yy. başlarında Kuzey Avrupalı kaşifler, uzun ve soğuk kış aylarında oluşan sert koşullarda yaşa- yabilmek için çeşitli yöntemler geliş- tirmişlerdir. Bunlardan biri de, çatının toprakla kaplanarak üzerinin otlar ve diğer bazı bitkilerle sabitlenmesi ve bu sayede ısı yalıtımı sağlanması amacıyla oluşturulan (sod roofs) çayır örtüsü ile kaplı çatılardır [3]. Eksten- sif sistemler, “intensif yeşil çatı sis- temlerine” göre göre daha az bakım gerektirmekte ve daha sığ yetişme ortamlarına ihtiyaç duymaktadırlar [4-5]. 1960’lı yılların başlarında İsviçre’de geliştirilen modern yeşil çatı teknolojileri, özellikle Almanya ile birlikte birçok ülkede yaygınlaş- mıştır [6]. 1980’li yıllardan sonra çatı bahçeleri, bitki örtüsünü kent alan- larına geri getirme fikriyle inşa edil- miştir [7]. Son yıllarda şehirleşmedeki hızlı artış ve küresel ısınma ile ilgili kaygılar nedeniyle yeşil çatılar ile ilgili akademik çalışmalarda artış gözlen- mektedir. Özellikle kuzey ülkelerinde yaygın olan yeşil çatıların kullanılma nedeni, yapılaşmayla kaybedilmiş toprak ya da bitkilerle kaplı alanların, binaların üzerinde bir nebze de olsa yaşatılması olarak açıklanabilir. Bu anlayış, ekolojik yapılar ya da ekolojik mimari kavramlarıyla örtüşmektedir. Modern çatı bahçeleri bitkilen- dirme tipine ve planlanan alanın kullanımına bağlı olarak intensif ve ekstensif çatı bahçeleri olarak sınıf- landırılabilirler [8]. Bu iki sistemin karışımıyla elde edilen çatı bahçeleri ise yarı-intensif çatı bahçeleri olarak sınıflandırılmaktadır. Yeşil çatı sistemleriyle ilgili akade- mik çalışmalar, bu sistemlere öncülük etmekte olan Almanya’da başlamıştır. 1970’li yıllarda Kluge’nin yaptığı bitki ağırlıklı çalışmalar göze çarpmaktadır. Özellikle 1990’lı yılların ortasında Alman Peyzaj Araştırma, Geliştirme ve İnşaat Birliği (FLL) bu sistemle- rin standartlarını ortaya koymuştur. Bu çalışmaları takiben bitki türlerine yönelik araştırmalar yapılmış ve daha sonra bina ve kent düzeyinde etkile- rini ortaya koyan çalışmalar yaygın- laşmıştır. Dünyada bu konuda önemli araştırmalar yapmış ve yapmakta olan birçok araştırma enstitüsü bulunmak- tadır. Bu kuruluşlara örnek olarak İÜ Orman Fakültesi Peyzaj Mimarlığı Bölümü Peyzaj Teknikleri Anabilim Dalı Yeşil Çatı Araştırma Projesi Örneği