~tınmı SiSESUYANGYINALITITMEKNOLOJiLERi DERGiSi Doğa Sektöre! Yayıncılık Tanıtım ve Fuarcılık Tlc.San.Ltd. Ştl. Adına Sahibvi eSorumlu Yazı İşleri Müdürü İsmail CEYHAN Genel Yayın Yönetmeni Ecvet BİNYILDIZ Yayın Kurulu Ecvet BİNYILDIZ KemalZati AKBAŞ (KNAUF) Josef BONFİL (BTM) F.Fethi HİNGİNAR (TÜRKYTONG) Prof.Dr.SelmaKURRA (İTÜ) Prof.Dr.Müjgan ŞEREFHANOĞLU (YTÜ) Durmuş TOPÇU(DOW TÜRKİYE) OrhanTURAN(ODE) Danışma Kurulu ÇetinAKYAR(METUSAN) TevfikARIBURNU(ARIMAS) DemirkanBARLAS(BETEK) TuncerBEYAZITL(KI AIMANN) CemCANSEVE(RORCAN) Tevfik CERİTOĞLU (THERMAFLEXFORM) BülentÇOLAK (SİKA) Doç.Dr.Şükran DİLMAÇ (TÜBİTAK) Mehmet O.ESİ (OMEGA) Prof.Dr.Nilüfer EĞRİCAN (İTÜ) Melih İBRAHİMOĞLU (LEVENT İNŞ.) Suat KIROĞLU (İZOPOLİ) Prof.Dr.Ruhi KAFESÇİOĞLU (YEM) MehmeÖt ZCAN(CANPA) Prof.Dr.Doğan ÖZGÜR(YTÜ) Hüseyin ÖZOĞUZ (TEKAS) UğurÖZOĞUZ(PADA) Coşkun ŞAKA (SERPO) BinnurTAPKI(YALTEKS) ErdalTÜRK(BTM) NuriTURHAN (BİRSAN) GündüzTANSE_L(YES) NejatTiLMAÇ(TURKHENKEL) LeventÜNÜVAR (HERAKLİTH) Yayın Koordinatörü A.ÇetinTOKAY HaberKoordinatörü ÖmerDUMAN ReklamMüdürü AsrinBAKIR Grafik Tasarım veUygulama BedriAKINCI AboneServisi Aydın OCAK Baskı Uniform Matbaacılık A.Ş. YönetimYeri İnebolu Sk.No.31D.8 80040Setüstü Kabataş-İSTANBUL Tel: (0212)2527891-2519791 Faks(:0212)2527915 Yalıtım Dergisindeki yazı veresimlerinher hakkı saklıdır. İzinsiz iktibas yapılamaz. © Doğa Yayıncılık Ltd. Şti. editörden Başlarken ... enç bir geçmişe sahip olan Yalıtım Sektörümüz, tüm olanaksızlıklara ve olumsuzluklara rağmen bu kısa sürede yine de çok hızlı bir gelişme kaydetmiş bulunmaktadır. İlerideki sayfalarda Köln'deki Çatı+Duvar Fuarı izlenimlerine dair yazıda da okuyacağınız gibi, Avrupa'da bulunan her türlü ana yalıtım malzemesinin gerek yerli üretim, gerekse ithalat yolu ile ülkemizde de bulunduğunu görmek sektörümüzün ilerlemesine güzel bir kanıttır. Uzun yıllar içine kapanık, dağınık ve birbirinden habersiz bir şekilde bulunan sektörümüzün, tam anlamıyla çağdaşlaşabilmesi için yapmamız gereken daha çok iş bulunduğu kuşkusuzdur. Hepimizin yakından bildiği bu sorunların aşılabilmesi için yapılacak çalışmaları sadece ilgili firmalardan ve kişilerden beklemenin doğru olmayacağına inanıyorum. Bu düşünceden hareketle sektörü öncelikle bir çatı altında birleştirilmek için değerli arkadaşlarım ile birlikte temelini attığımız İZODER'i kurduktan sonra, şimdi de, sektörü birbirine daha iyi kenetleyecek, yalıtım bilgilerinin ve bilincinin artmasını sağlayacak, ülke içinde ve dışında yalıtım konularındaki ilginç haberleri verecek, yalıtım uygulamalarının daha sağlıklı yapılmasına yardımcı olacak, ülkede enerji tasarrufu ve hava kirliliğinin azalt1lmasında yalıtım faktörünün önemini devletin ve kişilerin bilgisine sunacak, kısaca yalıtım pazarının gelişmesine katkıda bulunacak profesyonel bir yayın organı çıkartmaya karar vererek YALITIM DERGİSİ'ni çıkartmış bulunuyoruz. Daha önceleri konu ile ilgili yazı ve makaleler değişik dergilerde karışık bir şekilde bulunuyorken, sektörün değerli mensuplarının bu tür yazılarını YALITIM'da toplu ve sistematik bir şekilde bulacaksınız. Bu açıdan bakıldığında Türkiye'de literatür eksikliğini önemli ölçüde giderecek içeriğe sahip olan dergimiz, aynı zamanda güzel bir başvuru kaynağı da olacaktır. YALITIM'ın ülkemize ve sektöre yararlı olmasını dilerim. Ecvet BİNYILDIZ Genel Yayın Yönetmeni 1
Editörden 1 Haberler 5 Ekonomik Göstergeler 10 Çeviri 12 Çok Yüksek Sıcaklıkların lsı Yalıtımı Üreticiden 29 Enerji Tasarrufu ve Temiz Hava İçin lsı Yalıtımı Görüş 32 Prof. Dr. Ruhi Kafesçioğlu İzlen imler 35 Çatı-Duvar'96 Köln Fuarı Makale 36 Yalıtımsız Binalarda /sınmanın Ağır Bedeli Kentsel Hava Kirliliği Ürün Standartı 42 TS 11989 Toplantı 44 Yalıtım Dergisi 1. Yayın Danışma Kurulu Toplantısı Piyasadan 50 İzmaşA.Ş. Makale 53 Soğuk Hatlarda Kullanılan lsı Yalıtım Malzemelerinde Aranması Gereken Temel Özellikler Şantiyeden 54 İstek Şantiyesi Üreticiden 57 ısı Yalıtımında Ytong Çevre Dostu Ürün Tanıtımı 60 Köster'den Teras ve Balkon İzolasyonu İçin Yenilik Yeni Ürünler 62 Ajanda ____ 64 4 bu&ayıda TEMMUZ-AĞUSTOS 1996SAYI:1 •• Prof.Dr.Ruhi Kafesçioğlu "Yalıtım Kavramı Üzerine Yeniden Düşünmeliyiz" ' İzmaş A.Ş. Yönetim Kurulu Başkanı Nurettin Kızıltepe: "Sadece Al Kardeşim Götür Ne Yaparsan Yap Demek Olmaz" Özcan İnşaat İzolasyon Ltd.Şti'nin "İSTEK Şantiyesi Teras Çatı, Su ve lsı Yalıtımı Çalışmaları" Reklam indeksi Dow Türkiye A.Ş. ÖKİ İMP Ltd.Şti. 19 Türk Ytong A.Ş. AKİ İzomer 21 Ode Mühendislik Ld.Şti. AK Doğal ısı Ltd.Şti 25 Orcan A.Ş. 2-3 İzmaş A.Ş. 49 Thermaflex-Form Ltd.Şti. 13 İzotür Ltd.Şti. 59 İzopur Ltd.Şti. 15 YES Yapı A.Ş. 61 Dinamik lsı Ltd.Şti. 17 Kaimann Avrasya Ltd.Şti. 63
haberler TürYk tonu'tan Habibara Destek Türk Ytong HABİTAT il İnsan Yerleşimleri Konferansı çerçevesinde düzenlenen "Tarihten Günümüze Anadolu'da Konut ve Yerleşme" sergisine destek vererek 1 O bin dolarlık katkı sağladı. Tarih Vakfı tarafından düzenlenen sergi, Topkapı Sarayı'nın Birinci Avlusu'ndaki "Darphane" binalarında yapıldı ve Haziran-Temmuz 1996 tarihlerinde iki ay devam etti. Anadolu'da Konut ve Yerleşme Sergisi, Anadolu'nun 12 bin yıllık yerleşme geleneğinin ve bu geleneğin çeşitliliğinin, bilimsel verilerden yola çıkarak çağdaş gösterim teknikleriyle birleştirilmesini ve izleyenlere sunulmasını amaçladı. Bu doğrultuda, ait olduğu dönemin sosyal, ekonomik, teknolojik ve kültürel özelliklerini en iyi yansıtan tipik örnekler, kronoljik sıraya göre ve değişik oluşum parametreleri tanıtılarak sergilendi. Konut kavramı, yerleşme dokusununoluşumundan başlayarak, yaşam biçimleri, mekansal ilişkiler, dinsel ritüeller, konstrüktif özelliklerve bina yapımına ilişkinkurallarya da yasalarçerçevesindeirdelendi. Aynı sergi alanında Türk Yutong'un,Türkiye'deki mimarlık öQrencileri arasında düzenlediQi"Habitat BaQlamında DarGelirlileriçin Komşuluk ilişkisinde Konut Tasarımı" konulu yarışmada derece alan projeler de sergilendi. YtonDuinaDreprem Konutlarında Dinar deprem konutları Ytong Yapı Malzeme ve Elemanları ile inşa ediliyor. Yüksek mukavemeti ve hafifliği ile depreme dayanıklı olması yanında, Ytong Ürünleri hızlı ve kolay örülebilme imkanı ile kış aylarına kadar teslim edilmesi gereken deprem konutları için ideal çözümler oluşturmaktadır. Dinar'da ihalesi tamamlanan ilk etapta, 818 daire ve 48 dükkan Ytong ile inşa edilecek. Depreme dayanıklılığı Afet İşleri Genel Müdürlüğü'nce de test edilmiş olan Ytong yapı malzemeleri bölgeye sevk edilmeye başlanmış bulunuyor. OdMe ühendislik Yapı'96 Fuarında "AlbÇnekül özendirÖmdeü"lünü Aldı 11 Ode Mühendislik, Yapı'96 İstanbul Fuarı'nda sergilenen yapı ürünleri arasında "Odephon Darbe Ses Kesici" ürünüyle "Altın Çekül Özendirme Ödülünü"nü almaya hak kazandı. Bu ödül teknik gelişmenin desteklenip, özendirilmesi amacıyla, ürünün üretim, uygulama ve kullanım süreçlerinde rasyonalizasyona yönelik yenilikler getirmesi ve çevreye uyum ve katkısı gözününde bulundurularak verildi. 11 5
haberler izmaş A.Ş. MerkezSinhiowroom'a dönüştürdü. İzmaş AŞ. 1984 yılında Perşembe Pazarı yıkımları sırasında taşındığı Tersane Cad. 74 numaradaki tarihi binasını 1995 yılı sonunda A sınıfı bayii olduğu izocam'ın da katkılarıyla tadilat ve tamiratla yenilerken alt katını showroom halinde düzenlendi. Bu katta izocam, geniş bir bölümde tüm ürünlerini sergilerken Tek Plastik, Sika Dateks, Onduline-Avrasya, Superlite de standlarıyla yer aldılar. Ayrıca diğer yalıtım, .ve kaplama malzemelerini de bir arada görmek mümkün olabiliyor. "Kaliteli ürün, bilgi birikimi, en iyi hizmet, ekonomik alışveriş, kusursuz ticaret" sloganıyla İzmaş AŞ. 25 yılıdan bu yana müşterilerine hizmet vermektedir. g 6 DowTürkiye A.Ş. 199B8 ayi Toplantısı Dow Türkiye AŞ. 25-26 Mayıs 1996 tarihleri arasında Silivri Klassis Otel'de 1996 yılının ilk bayi toplantısını gerçekleştirdi. Türkiye genelinde tüm bayilerinin katıldığı toplantıda, Styrofoam Ürünleri ile ilgili son gelişmeler, satış politikaları ve ileriye yönelik projeler açıklandı ve bayilerin gruplar halinde önerilerini sunmaları çerçevesine karşılıklı tartışmalar yapıldı. Yaklaşık 7 saat süren yoğun bir çalışma toplantısının ardından, Rasim Öztekin'in gerçekleştirdiği stand-up show ve canlı müzik eşliğinde alınan gala yemeği ile toplantının yorgunluğun dan sıyrılan grup eğlenceli bir gece geçirdi. g izocam Yangın veGüvenlik Konıeransı'nda BildSirui ndu "Birinci Uluslararası Yangın ve Güvenlik Konferansı ve Sergisi" 20-22 Mayıs 1996 tarihleri arasında Mecidiyeköy Kültür Merkezi'nde yapıldı. Konferansa "Yangın Güvenliği Yönünden Yapı Malzemesi Seçimi" adlı bildiriyle İzocam'dan Teknik Koordinatör Korhan lşıkel katıldı. lşıkel konuşmasında özellikle sanayi yapılarındaki çatılarda yanıcı, yanma sırasında zehirli gaz ve yoğun duman çıkaran yalıtım malzemelerinin kullanılmaması gerektiğini ve çatılarda ve duvarlarda yangın güvenlik önleminin 1000 °C'ye kadar dayanan mineral yünler (Taşyünü) kullanılarak alınabileceğini söyledi. Konferansta yangına karşı korunma ve yangınla mücadele sistemlerinde planlama tasarımı, maliyet etkinliği, veri tabanı, veri bütünlüğü, bilgi ve iletişim konuları da işlendi. g
haberler Thermaııex-Form işbirliği Yedi senedir Türkiye'de Polietilen Köpük, İzole Boru ve Levha üretimini sürdüren Form AŞ. Avrupa'nın bu sektörde öncü kuruluşlarından biri olan Thermaflex ile ortaklık kurdu. 25 Mayıs 1996 tarihinde İstanbul Çınar Hotel'i Akdeniz Salonu'nda verilen kokteyl ve akşam yemeği ile kutlanan işbirliği sektörde ilgi uyandırdı. Yemekli toplantının açış konuşması Bedii Korun tarafından yapıldı. Bedii Korun konuşmasında Yalıtımın ülkemiz için önemine değinerek, yalıtım malzemesi satıcılarının dikkat etmesi gereken konuları gündeme getirdi. İlk kez ISOHA 11'96 Fuarında sergilenen ve Thermaflex-Form Genel Müdürü Tevfik Ceritoğlu tarafından tanıtımı bizzat yapılan yeni ürünler ve Form AŞ.'nin yeni yatırımı katılımcılar tarafından heyecanla karşılandı. Sektörümüzün önde gelen firmalarından Form AŞ. yeni kurulan Thermaflex-Form Yalıtım Sanayi ve Tic. Şti. ile de yalıtım konusunda büyük bir atılımı gündeme getiriyor. Thermaflex-Form Şirketini kutlar, başarılar dileriz. 11 izocam HABİTAT il Konferansı ve Fuarı'na Katıldı 31 Mayıs 1996 günü İstanbul Teknik Üniversitesi Gümüşsuyu binasında, "World Business Forum" çerçevesinde enerji ve çevre konularının işlendiği toplantıda İzocam Genel Müdürü Sayın Germiyan Saatçioğlu "Yapılarda lsı Yalıtımı Yoluyla Enerji tasarrufu ve Çevre Korunumu" adlı bildirisini slayt show ile sundu. Sayın Saatçioğlu bildirisinde, şehirlerde yaşayan nüfusun giderek arttığını, kalitesiz yapılaşma nedeni ile ısıtma ihtiyacının yüksek olması ve bunun da hava kirliliğini doğurduğunu belirtti. Türkiye'nin bu şartlarla 201 O yılında enerjisinin % 62'sini ithal etmek zorunda kalacağını vurguladı. Fransa'da yapılan enerji tasarrufu ile 1973'te 120 milyon ton/yıl eşdeğeri petrol olan enerji gereksiniminin, alınan ısı yalıtım önlemleri ile 1993'te 60 milyon ton/yıl'a indiğine dikkat çekti. Enerji tasarrufu örnek çalışmaları üzerinde durularak Ankara Batıkent İlkokulu'nda ilave ısı yalıtımı ile % 40'a varan enerji tasarrufu sağlandığı ifade etti. İzocam, kuruluşundan bugüne kadar, 30 yılda yaklaşık 300 milyon USD tutarında enerji tasarrufu sağlayan yalıtım malzemesi üretmiştir. 11 Yapılarda AkusStiokrunvlear Çözüm önerileri Türk Akustik Derneği tarafından Yıldız Teknik Üniversitesi Mimarlık Fakültesi'nde 23-24 Mayıs tarihlerinde düzenlenen seminer YTÜ ve İTÜ'nün katkılarıyla gerçekleşti. Perşembe ve Cuma günleri düzenlenen oturumlarda Z.Karabiber, AErdem Aknesil "Sesin Fiziksel Özellikleri, Gürültü, Konuşma, Müzik". S.Demirkale "Gürültü Denetimi İlkeleri". M.Şerefhanoğlu, T.Belek, E.Altınsoy, S.Kurra. "Yapılarda Gürültü Denetimi", AArısoy "Tesisat Gürültü ve Denetimi". N.Y.Akdağ, AE.Aknesil, R.Abdülrahim. "Hacim Akustiği", başlıklı birdiriler sundular. Seminer kış bahçesinde verilen kokteyl ile son buldu. SORUN SÖYLEYELİM ... Değerli okurlarımız gelecek sayımızdan itibaren (sorun söyleyelim ) adı altında yeni bir köşe açıyoruz. Her türlü yalıtım konusunda bilmek istediklerinizi, karşılaştığınız yalıtım problemlerini bize bildirirseniz sizlere elimizden geldiğince cevap vermeye çalışacağız. Lütfen sorularınızı yazılı olarak dergimize göndermenizi rica ederiz. 11 Yapı'9G Fuarı Yalıtım SektörüBnirAürayGaetirdi Yapı Endüstri Merkezi tarafından düzenlenen Yapı'96 Fuarı 8-12 Mayıs tarihleri arasında İstanbul Dünya Ticaret Merkezi'nde yapıldı. Yoğun bir ziyaretçi akınına uğrayan fuarı yaklaşık 30.000 kişi gezdi. Yalıtım sektöründen İzocam, Betek, BTM, Canpa, Çimentaş, Dow Türkiye, Engine, Esman, Feniş Fepor, Form AŞ., Himerpa, Omega, Ode Mühendislik, Pürkay, Türk Henkel., Onduline Avrasya ve Yalteks firmaları standları ile yer aldılar. g 7
haberler OdMe ühendKisalikmailneGnüçBlüir it birliğine imza Anı Yalıtım Alanında Zincirin Halkal•ı Tamamlandı Türkiye'nin yalıtım alanındaki öncü kuruluşlarından olan Ode Mühendislik bilindiği gibi ısı, su, ses ve yangın izolasyonu ile ilgili pekçok ürünü ülkemize tanıtmış ve kullanıma sunmuştu ve yüksek kaliteli ürünleri sürekli araştırarak, ihtiyacı duyulan ve ülkemizde üretilmeyen önemli ürün çeşitlerinin Türkiye distribütörlüğünü alarak, inşaat sektörünün kullanımı için ithal etmektedir. Bu ürünlerden bir tanesi de "Elastometrik Kauçuk Köpüğü"dür. Bu önemli yalıtım malzemesinin Türkiye'de yaygınlaşması için yoğun çaba gösteren Ode, çalışmalarının kapsamını genişletmek amacıyla yeni bir şirket ilkesini daha uygulamaya koyuyor. Ana üretici ile kapsamlı anlaşmalar. & Kaimann Daha önce fason olarak üretilen Elastometrik Kauçuk Köpüğü'nün ithalatına son vererek, ana şirket olan Kaimann ile kapsamlı bir anlaşma yaparak Kaimannflex ürünlerini tüm yelpazesiyle, stoklarından satışa sunuyor. Bu yeni uygulamanın amacı; Daha kaliteli, daha ekonomik ürünlerin inşaat sektörümüze kazandırılmasıdır. Ayrıca yapılan bu kapsamlı anlaşma ile Kaimann ve Ode Grupları müştereken Türkiye, Bağımsız Devletler Topluluğu ve Rusya pazarlarına yönelecektir. Bundan böyle direk üreticiden size ulaşabilen ürün çeşitleri ile Ode daha kapsamlı teknik destek ve daha güvenliürünlerisizlere ulaştıracaktır. 1996 yılında Polietilen fabrikasının hizmete girmesi, 3 büyük şehirde Ode Mühendislik yalıtım danışma merkezlerinin açılışı ve Elastrometrik Kauçuk Köpüğü alanında yapılan bu kapsamlı anlaşma bugün ulaşılan gelişmeler, gelecekte Kaimann Grubu ile Ode Mühendislik arasındaki yeni gelişmeler ve kapsamlı projeler ayrıntılarıyla, bir toplantıda sizlere duyurulacaktır. Ode Mühendislik her zamanki "Yalıtım Alanındaki gelişmeler ve yenilikler için Ode'yi izlemeye devam edin" sloganıyla yeniliklerine devam etmektedir. g Almanya Yalıtım Malzemeleri Pazarında Artış Alman yalıtım malzemeleri üreticileri 1995 yılında üietimlerini bir önceki yıla göre 28.3 milyon m3'ten 30.1 milyon m3'e çıkartmışlardır. İnşaat sektörünün gerilemesine rağmen alınan bu sonuç, yapıların ısı yalıtımı yapılması için sarfedilen çok yönlü çalışmalara bağlanmaktadır. Alman Yalıtım Endüstrisi'nde (GOi) beş ürün grubu ile temsil edilen bu üreticiler, Almanya İnşaat Endüstrisi'ndeki yalıtım malzemelerinin % 95'ini kapsamaktadır. g GOi lstatıstiklerine gore 1989-1995 arası yalıtım malzemeleri (1000 m') Urün Grubu 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 MineralYünler 9450 10500 12500 13900 15650 17250 18600 EPS (Expanded Polistiren 5050 5162 6131 6405 7354 8773 9071 Styropor) PUR (Poliüretan) 854 888 977 1022 1134 1253 1291 XPS (ExtrudePolistren) 501 538 591 688 766 890 957 Yalıtımlı hafif yapı elemanları 247 265 277 295 307 366 343 16102 17353 20476 22310 25211 28532 30262 EPS (*) -141 -148 -153 -177 -185 -203 -193 Yalıtım Malz.Toplamı (**) 15961 17205 20323 22133 25026 28329 30069 (*) Bu miktarlardaki EPS ürünleri, DiN 1101'e göre üretilen ve beşinci grupta yer alan çok katmanlı hafif yapı elemanlarının içinde bulunmaktadır. Bu nedenle toı:,lam sayıdan düşülmüştür. (**) GDl'de temsil edilen ürün gruplarından burada gösterilen beş grup, tüm Almanya İnşaat Sektöründe kullanılan yalıtım malzemelerinin % 95'ini kapsamaktadır. 8
haberler TürkiyeY'neinCiamyünü İzotoprak, Yapıları Anne Karnındaki BebeGkibi Kuşabyor "Dışarıyı dışarda bırakın" müjdesiyle piyasaya sunulan İzotoprak ürünleri, yapı sektörünün yanı sıra, daha kaliteli bir yaşam arayan tüketiciler tarafından da büyük ilgi ile karşılandı. "Şu keyfe bak" sloganını taşıyan İzotoprak camyünü, üstün formülüyle hem sıcağı, soğuğu, gürültüyü dışarda bırakıyor, hem de yakıt giderlerini en aza indiriyor. Toprak Holding, Toprak ismini taşıyan her üründe olduğu gibi, camyününde de en iyi ürünü ortaya çıkarttı. En ileri teknolojiye sahip İzotoprak tesisleriyle, bu tesislerden çıkan geniş ürün çeşidiyle, ülkemizde büyük bir boşHABİTAT il Çerçevesinde luğu doldurmuş oldu. Konfor... Tasarruf... Çevre Sağlığı ... Anne karnındaki bebekler dışardaki yaşamın olumsuz etkilerine karşı nası I korunuyorlarsa, İzotoprak kullanılan yapı;larda oturanlar da aynı ·şekilde sıcaktan, soğuktan ve gürültüden korunacaklar. İzotoprak insanlara daha iyi bir yaşam standardı sunmanın ve ısınma maliyetlerini düşürerek bütçelerine katkıda bulunmanın yanı sıra çevre sağlığını da gözetiyor. Çünkü daha qZ yakıt demek, doğal kaynakların daha az tüketilmesi ve havanın daha az kirletilmesi demektir. g ''KenGt,ürüvlteüinsanP"aneli Yapıldı 5 Haziran 1996 günü VATEV Eğitim ve Kültür Vakfı tarafından düzenlenen "Kent Gürültü ve İnsan" konulu panel Habitat il N.G.O Forumu etkinlikleri programı içinde düzenlendi. Sponsorluğuna İzocam'ın da katıldığı panelde, açılış konuşmasını İstanbul Vali Muavini Ruhi Paker yaptı. Prof.Dr.Ahmet Samsunlu, Prof.Dr.Selma Kurra ve konuyla ilgili diğer bilimadamları, çevresel gürültü kaynakları, gürültünün işitme sağlığı ve zihin yapısı üzerindeki etkileri, yapılarda gürültü sorunu ve önlenmesi konularında bilgi verdiler. a L__ - TürYkton3o. Fabrikasını TrakyaK'duaruyor Türk Ytong 3. Ytong fabrikasını Tekirdağ, Saray ilçesinde kuruyor. Mayıs ayı içinde inşaatına başlanan tesisin Ekim 1997'de üretime geçmesi planlanıyor. 2g0 bin m3/yıl üretim kapasitesine sahip olacak tesisin toplam yatırım tutarı 25 Milyon Alman Markı civarında. Türk Ytong'un % 25 ortağı olan Alman Ytong ile Trakya Fabrikası için 12 Nisan tarihinde mühendislik ve yatırım yapma anlaşması imzalandı. Alman Ytong, Türk Ytong'a ve Türkiye'ye yeni yatırımlarına devam edecek. 60 bin m2'lik arsa üzerinde yaklaşık 8 bin m2'lik kapalı alana sahip olacak yeni fabrika, modern otomasyona dayalı bir üretim gerçekleştirecek. Mevcut Pendik ve Gebze Ytong fabrikalarının yanı sıra yeni fabrikanın da faaliyete geçmesi ile birlikte toplam kapasite 750.000 m3/yıla ulaşacak. Kuruluşundan bu yana, 32 yıldır gelişerek pazar payını devamlı arttıran, güçlenerek Türk İnşaat Sektörü'ndeki çağdaşlaşmanın öncüsü olan Türk Ytong, üretim gücü ile bugün dünyanın en yüksek üretim kapasitesine sahip Ytong kuruluşları arasındaki yerini aldı. Dünyada 29 ülkede 44 fabrikada yılda 8 milyon m3 Ytong üretilmekte. Ytong, üretime geçtiği 1966 yılından bugüne 5 milyon m3'ten fazla malzemeyi Türk İnşaat Sektörünün hizmetine sunmuştur. Bu rakam bugüne kadar takriben 750.000 konutun Ytong ile yapıldığını göstermektedir. Ytong, yakıt sarfiyatını % 50 azaltarak ülkeye 2 Milyar Amerikan Doları'nın üzerinde tasarruf imkanı sağladı._ g 9
ekonomik gö&tergeler Yalıtım dergisiher sayısında genelekonomikgöstergelere yer verecektir. en -"' Q) "O C: w 150 100 50 Okurlarımızın çok yakından takip ettiğine inandığımız ekonomikverileringrafiklerle yansıtılacağı bu sayfalardayer alan bilgilerGenç İşadamları Derneği'nin yayınladığı o~----------------------- 1 2 3 4 5 6 7 8 9 101112 1 2 3 4 5 6 7 8 9 101112 1 2 3 1994 1995 1996 "Genç Ekonomi"den alınmıştır. SANAYİ ÜRETİM ENDEKSİ: Sanayi üretim endeksi, 1996 yılının ilk üç ayında sürekli gerilemiştir. Ekonomik ve siyasi belirsizliğin iç talebi kısması ile sanayi kesiminde KKO (Kapasite Kullanım Oranı) yüzde 70. 1'e kadar inmiştir. 1996 yılı başından bu yana endeks yüzde 10 gerilemiştir. 15 15 -5 -10 01 02 03 04 01 02 03 04 01 02 03 04 01 02 03 04 1992 1993 1994 1995 Üç Aylık Dönemler (O) GSMH BÜYÜME: 1995 yılının son üç aylık döneminde ekonomi yüzde 7. 7 oranında büyümüştür. Böylece 1995 yılı genelinde büyüme, 1994 yılındaki yüzde 6. 1'lik daralmanın ardından, yüzde 8. 1 olmuştur. 1996 yılı için yüzde 4.5 büyüme hedeflenmektedir. 2000 1500 .:! i 1000 :e 500 1 2 3 4 5 6 7 8 9 101112 1 2 3 4 5 6 7 8 9 101112 1 2 3 1994 1995 1996 Aylar TOPLAM İÇ BORÇLAR: Kısa vade yapısı ve yüksek faizler nedeniyle iç borçlar 1996 yılının ilk üç ayında yaklaşık yüzde 45 oranında artmıştır. 1995 yılı sonunda 1.37 katrilyon TL olan iç borçlar, 1996 Mart ayı sonunda 1.9 katrilyon TL'ye ulaşmıştır. 10 12 345 6 7 89101112123 4 5 6 78910111212 1994 1995 1996 Aylar BÜTÇE AÇIKLARI: 1996 yılının ilk 4 ayı için uygulanan geçici 1996 yılı bütçesinin Ocak ayı 67.8, Şubat ayı 13.8 trilyon TL açık vermiş ve iki aylık açık 81.6 trilyon TL olmuştur. Nakit açığı daha yüksektir. 8 aylık 1996 yılı bütçesine 800 trilyon TL açık ile başlanmıştır. 16 ,-----------------~ • 1994 14 12 o.,,,,,..__,,,,,.,,_,,....,...,,,,..,_ 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 Aylar • 1995 DIŞ TİCARET DENGESİ: 1995 yılında ekonomideki hızlı büyüme neticesinde ithalat yüzde 31 oranında artarak 35.8 milyar dolar olmuştur. İhracat 21.8 milyar dolar, dış ticaret açığı ise 14 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir.
ekonomik göstergeler 0 600 500 400 ı 300 w 200 100 123 456 78 91011121234 5678 9101112123 1994 1995 1996 Aylar 80 80 40 20 00 80 60 40 20 o iL:".::"~:'.::'.'.=:::::'.::'.::'.:::'.::~'.:::'.:'.:::::::::::::::::::::::::::::::::'.:::'.:'.'.=:'."'.::'.~~ 123 45 6 7 8 91011121234 5 6 7891011121 2 3 1994 1995 1996 Aylar "'TEFE TFI DÖVİZ KURU ENDEKSİ: Reel döviz kuru uygulaması hedefine paralel olarak, 1996 yılı Mart ve Nisan ayları içinde döviz kurlarındaki artış hızlanmıştır. Buna rağmen 1994 yılı başından bu yana kur endeksi enflasyon endeksinin altında kalmıştır. ENFLASYON: Kamu açıklarının finansmanına yönelik ve ertelenmiş kamu fiyat artışlarının yapılması ile 1996 Şubat ve Mart aylarında enflasyon oranları yükselmiştir. Mart ayı sonunda TEFEyüzde 65.3, TFİ yüzde 79.3 olmuştur. Yalıtım malzemeleri yaklaşık fiyat artışları 01.01.1996/ 01.06.1996 MALZEMENİN CİNSİ LİSTE TARİHİ ARTIŞ ORANI% 1. CAMYÜNÜ (İZOCAM) OCAK 1996 - HAZİRAN 1996 47 2. TAŞYÜNÜ (İZOCAM) OCAK 1996 - HAZİRAN 1996 51 3. BİTUMLU MEMBRAN (BTM) OCAK 1996 - NİSAN 1996 21 4. EPS (FEPOR) OCAK 1996- MART 1996 23 5. EXTRUDE POLİSTİREN (DOW) OCAK 1996 - HAZİRAN 1996 15 6. BETON KATKI MALZ. (SİKA) OCAK 1996- NİSAN 1996 23 7. SU TUTUCU BANT (SİKA) OCAK 1996 - NİSAN 1996 11 8. GALVANİZ (ASSAN) OCAK 1996 - HAZİRAN 1996 11 9. ALÜMİNYUM (ASSAN) OCAK 1996 - HAZİRAN 1996 11 10. ELAST.KAUÇUK KÖPÜĞÜ (KAIMANNFLEX) OCAK 1996 - HAZİRAN 1996 2 11. POLİETİLEN KÖPÜK (ODEFLEX) OCAK 1996 - HAZİRAN 1996 -22 (*) 12. FLEXIBLE MALZEME (DEC) OCAK 1996 - HAZİRAN 1996 22 13. BİTUM (BTM) OCAK 1996 - HAZİRAN 1996 34 14. EMÜLKOTE (EMÜLZER) OCAK 1996 - HAZİRAN 1996 23 15. GEOTEKSTİL MEMBRAN (ODE) OCAK 1996 - HAZİRAN 1996 36 16. FOLYO BANT (ADVANCE) OCAK 1996 - HAZİRAN 1996 33 17. KOROZYON BANTI (COROPLAST) OCAK 1996 - HAZİRAN 1996 26 18. AKUSTİK KÖPÜK (NFAF) OCAK 1996 - HAZİRAN 1996 33 19. KRİSTALİZE MALZEME (OSMOSEAL) OCAK 1996 - HAZİRAN 1996 36 20. VANA CEKETİ (ODE) OCAK 1996 - HAZİRAN 1996 26 21. PVC KAPLAMA MALZ. (İZOLPAK) OCAK 1996 - HAZİRAN 1996 26 (*) Yerli üretim nedeniyle ucuzlama. Bu tablo Ode Mühendislik'in katkıları ile düzenlenmiştir. 11
ceviri • ÇoYküksek Sıcaklıkların ısı Yalıtımı YazanD: r.MargiFtührers ÇevirenE:cvet BİNYILDIZ 800 "C'den fazla olan sanayi sıcaklıklarının yalıtımı için lifli yalıtım malzemeleri kullanılmaktadır. Montajın hızlı olması, düşük yoğunluk (hafiflik), düşük ısı kapasitesi ve hemen hemen sınırsız sıcaklığa dayanımı, hafif bir konstrüksiyon, tesisin kısa süre durması ve çabuk yük değişimi ile sanayi tesislerinde önemli oranda enerji tasarrufu sağlanmasını mümkün kılar. 1. Giriş B irçok sanayi tesisinde amaçlanan ürünü üretebilmek için değişik proses sıcaklıklarına ihtiyaç vardır. 1600 °C'ye kadar olan sıcaklıklar hiç de ender olmayıp bazen 2000 ·c %6 Skandinavya %9 Diğer % 10 sıcaklıklar dahi bahis konusudur. Bu sıcaklıklarda üretim yapan bir sanayi tesisinde kullanılacak ısı yalıtım malzemesinde aranacak özellikler, yüksek sıcaklığa dayınımın yanında düşük ısı iletkenlik ve düşük ısı depolama özelliği olmaladır. İtalya % 15 Şema 1. Avrupa'da seramik elyafının ülkelere göre dağılımı 12 Genellikle çok yüksek sıcaklıklar için artan bir tempoda seramik elyafı kullanılmaktadır. Örneğin Demir-Çelik, Kimya, Uçak Yapım, Petrokimya, Kömür Endüstrisi, En~rji Üretim Tesisleri (termik elektrik santralları) ve Çevre Teknolojisi ile demir dışı metal endüstrisi bu tür tesislerdendir. 2. ÇokYüksek Sıcaklıklar İçin Yalıtım Ürünleri 800 °C'den fazla sıcaklıklar için kullanılacak yalıtım malzemeleri bazı temel özelliklere sahip olmalıdır. Yanmaya dayanıklı bu tür malzemeler termik, kimyasal ve mekanik bakımlardan da dayanıklı olmalıdır. Böylece konstrüksiyonun form değişmezliği, korozyona karşı korunması ve uzun ömürlü olması sağlanır. Bu arada yanmaya dayanıklı birçok montaj malzemesinin özellikle ateşle direkt veya çok yakın temas halinde bulunarak kullanılması halinde bu malzemelerin ömrünün çok kısıtlı olduğunu belirtmek yerinde olur. Bu durumdaki malzemelerden istenen özellikler bazen o kadar olağan dışı olur ki, örneğin çelik endüstrisinde ömür "gün" ile hesaplanır. Bu ömür döküm endüstrisindeki Kupol fırınlarında "hafta" ile, çöp yakma tesislerinde "ay" ile tanımlanır. Bakım, onarım, yenileme gibi durumlar da aynı özelliklere sahiptir. Ateşe dayanıklı malzemelerin güvenli ve mümkün olduğu kadar uzun ömürlü olabilmesi için form stabilitesi, kimyasal ve mineralojik bileşimlerinin belirli kriterlere uyması zorunludur. Form stabilitesi ve montaj malzemesinin sıcaklığa dayınımın ötesinde kullanılabileceği max.sıcaklık,
ceviri , malzemenin sınıflandırılmasında önemli rol oynar. Sıcaklık dilimlerine göre yanmaya dayanıklılık Seger Küresi metodu ile şöyle bulunur. Örneğin; Seger Küresinin 1?'de düşme noktası demek, (SK17=1500 °C) bu sıcaklığın üstünün ateşe dayanıklı olması anlamına gelir. Burada Seger Küresi, malzemenin sınıflandırılması için yapılmış bir normlandırma olup, malzemenin kullanılabileceği max. sıcaklıkla bir ilişkisi yoktur. Yangın önleme %5 Oto endüstrisi %5 Metal sanayii % 10 %20 Ateşleme tekniği % 50 Ateşe dayanıklılığın yanında kimyasal ve mineralojik bileşim de sınıflandırma için önemlidir. Yanmaya dayanıklı bir ürünün veya ürün grubunun adı, o ürünün imali için kullanılan temel maddelerin adına göre isimlendirilir. Klasik ateşe dayanıklı malzemelerin yerine seramik elyaflı ürünlerin kullanılmasıyla enerji giderlerinden % 50'ye kadar tasarruf sağlanmasının yanında bu ürünlerin daha geniş bir kullanım alanı olması, özellikle sanayide yalıtım malzemeleri olarak, fırın, ısıtma tesisleri, ateşleme ocakları, yangın kapıları gibi yangın önleyici önlemlerin kuvvetlendiricisi olarak kullanımı artmıştır. Şema 2. Seramik elyafının kullanım alanları seramik elyafı çok yüksek sıcak1 ı kları n yalıtılmasının ötesinde kullanım alanı bulmuş ve Avrupa'da şema 1'de görülen pazar payına ulaşmıştır. 3. Seramik Elyafının Kullanım Alanları • Sanayi fırınlarında - Akkor halinde ısıtılan fırınların, Temper Fırınların, Yakma Fırınların, Rakor Fırınların, Anlas Fırınların, Fırın Yerleştirmelerinin, Fırın kaplamalarının yalıtım ve kaplamalarında, - Sanayi kazanlarında, - Sıcak gaz tesisatı, çürük gaz Tablo 1'den görülebileceği gibi tesisatında, Kullanma Sıcaklığı Ürün Grubu Temel Maddeler 900 °C'ye Moler Tuğlası Molerde kadar Vermikulit levhası-tuğlası-harcı Vermikulit 1000 °C'ye Kalsiyumsilikat levhaları-formları Wollastonit, Xonothlith kadar Perlit levhaları-tuğlaları-harcı Genleştirilmiş volkanik camlar 1400 ·c•ye Seramik lifli şilteler-levhalar-formlar Seramik elyafı (amorf) kadar Hafif şamot tuğlaları-harcı Tonerde-Şamot 1600 °C'ye Seramik lifli şilteler-levhalar-formlar Seramik elyafı (polykristalin) kadar Hafif ateş tuğlaları ve harçları Tonerde 1800 °C'ye FL Tuğlaları ve harçları Hohlkugelkorund kadar 2000 °C'ye Çok yüksek sıcaklık için seramik kadar elyafı ZrO2 Elyafı Tablo 1. Ateşe dayanıklı malzemelerin max.kullanma sıcaklıkları 14 - Yakma odalarının kaplamasında, - Ateşe dayanıklı tuğlaların fugalarında. • Çok yüksek sıcaklıkların teknik izolasyonlarında. - Fırın boşluklarının, doldurulmasında, sıcak ve egzos gaz sistemlerinde, - Fırın, kazan ve elektrikli aletlerin yalıtımında, - Brülör yalıtımında, ölçme ve bakma deliklerinin yalıtımında, - Tankerlerin yalıtımında. • Katalizatör yalıtımında. • Elektrikli aletlerin yalıtımında. • Uzay füzelerinde ısı yalıtıcı levhaların yapımında. • Çok yüksek sıcaklıklardaki sızdırmazlık yalıtımında. • Elektro yalıtımında. • Çok yüksek sıcaklık filtrasyonlarında. • Sürtünmeli konstrüksiyonlarda. • Yangın izolasyonunda. - Yangın perdeleri üretiminde, - Seramik elyaflı köpük üretiminde. Yukarıda özet olarak kullanım alanları gösterilen seramik elyafının izolasyon sektörünü etkilemesi oldukça tesirli olmuştur. Elyaf yapısı ve elyafın ürün içindeki dağınık dağılımı ürünün % 96'sının hava boşluklarından oluşması na ve ısı iletkenliğinin 0.050 W/mK'nın çok altına inmesini
ceviri • sağlamıştır. Yaklaşık 60 yıldan beri Almanya'da yapay mineral yünler (Taşyünü, Camyünü, Cürufyünü) büyük çapta ve modern teknolojiyle zaten yapıların ısı, ses ve yangın yalıtımları için kullanılmaktaydı. İlk yapay mineral yünlerden olan yüksek fırın cürufunun buhar basıncı altında lif haline getirilmesi 100 yıldan fazladır. Ateşe dayanıklı seramik lifler ilk olarak 1942'de bulunmuş ve 1950'den itibaren ticari bir ürün olarak pazara çıkmıştır. Enerji krizi ve artan enerji fiyatları ise bu ürüne 1970-1980 arasında sıçrama yaptırmıştır. Bugün Avrupa'da toplam 225 Milyon DM değerinde 40.000 ton seramik yünü üretilmekte ve bunun 10.500 tonu sadece Almanya'da tüketilmektedir. (Bkz. Şema 1 ). Ateş tuğlası ve yalıtım harçları gibi klasik sanayi yalıtımlarına nazaran enerji tüketimini yarı yarıya indirmesinin yanında seramik yünleri sektörde geniş bir kullanım alanı bulmuş, özellikle ısı yalıtımı, kuvvetlendirici malzeme, ateşleme tesisleri, ısıtma tesisleri, yakma fırınları, yangın kapıları gibi alanlarda kullanılmaktadır. Yukarıdaki özette görüldüğü gibi sanayi yüksek sıcaklık yalıtımlarından başka şema 2'de görülen sahalarda da kullanılmaktadır. 4. Liflerin Sınıflandırılması Seramik lifleri, yapay camsı mineral yünler KMF (Künstlichen Mineralfasem) grubuna gi~er. Bu grubun tanınmış malzemeleri cam ve taşyünüdür. Almanya'da üretilen toplam 400.000 ton mineral yününün içinde küçük bir payı vardır. Seramik yünleri bu yönüyle sanayi yüksek sıcaklıkları için adeta boşluk doldurucu özel bir üründür (Bkz. Şema 3 ve 4). "Lif" kelimesinin tanımı için değiDünya Sağlık Örgütü (WHO)'nun tarifi geçerli sayılmaktadır. WHO'ya göre tarif: Uzunluğu 5 mikrondan büyük ve çapı 3 mikrondan küçük olan, uzunluğun çapa oranı 3/1'den büyük olan partiküllere "lif" denir. ASTM-Komite D-30'a göre tarif: "Lif", uzunluğu olan bir cisim olup, uzunluğunun en büyük çapına oranı en az 10/1 olan, çap alanı 0.05 mm2'den küçük olan ve genişliği 0.25 mm'den az olan cisimdir. CEN'e göre tarif: Yapay mineral yünler grubu, çok yüksek sıcaklıklarda kullanılan ve alkali ve doğal alkali miktarı ağırlığının % 2'sinden az olan maddelerdir. Yapay mineral yünler grubu sistematik olarak kristalin lifler ve camsı lifler (amorf) diye iki alt gruba ayrılır. Seramik lifleri bu iki alt gruba girmekle beraber büyük çoğunluğu camsı lifler grubundadır. Seramik lifleri, yapay mineral lifleri grubunda olup, İngilizce MMMF sembolü ile (Man Made Mineral Fiber) belirlenir. Seramik yünleri yukarıdaki sisteKristalin Lifleri matiğe göre değil de yüksek sıcaklıklarda kullanılan ürün grubuna göre sınıflandırılırsa Polikristalin Alüminyum oksit lifleri grubuna girer. Seramik Yünlerinin başka bir gruplandırma tarifini, Avrupa Norm Komitesi (CEN) yapmaktadır ve seramik lifleri içindeki alkali ve doğal alkali miktarına göre sınıflandırmaktadır. 5. Üretim Seramik elyafı, Alüminyumoksit (Al 2 03) ve Silisyumoksit (SiO2) veya Kaolin karışımının ergitilmesiyle elde edilen yapay bir camyünüdür. Belirli durumlarda karışıma Zr02, 8203 veya Ti02 gibi başka kimyasal bileşikler de katılarak ürünün fiziksel özellikleri değiştirilebilir. Örneğin ürünün max. kullanım sıcaklığı içindeki karışım oranına bağlıdır. Hammadde tartılıp karıştırılarak ergime fırınına verilir. Fırındaki karışım, elektrik enerjisi yardımıyla 1500 °C-2100 °C'ye kadar ısıtılıp ergitilir. (Çevirenin notu: Seramik elyafının camyünü ve taşyününTek kristalli elyaf (Whisker) Alüminyum oksit-Whisker, yüksek potansiyelli seramikten elde edilen Whisker (örn. Silisyum karbit, silisyumnitrid, Borkarbid, Bornitrid) Çok kristalli elyaf Camsı Lifler (amorf) T ekstilcam elyafı Mineral Yünleri Seramik Elyafı Çok özel kullanımlar için elyaf Potasyumtitanat Alüminyumoksit elyafı Silisyumkarbid elyafı Cam ipliği kuarz elyafı Camyünü Taşyünü Cürufyünü Alüminyumsilikat elyafı Diğer Seramik elyafı Mikrocam elyafı şik tarifler yapılmakla beraber Tablo 2. Yapay liflerin sınıflandırma sistematiği. 16
ceviri , den daha pahalı olmasının nedenlerinden biri, kullanılan elektrik enerjisinin fuel-oil ve doğalgaza oranla daha pahalı olmasından kaynaklanmaktadır. Camyünü ve Taşyünü üretiminde genellikle fuel-oil veya doğalgaz kullanılır). Ergimiş olan karışım gerekli alkışkanlığa (viskozite) ulaşınca elyaflaşma başlar. Akışkan, ya karşılıklı hızlı çalışan silindirlerle veya yüksek hızlı hava-buhar karışımı üflenerek lif haline gelir. Liflenme sırasındaki çabuk soğuma sonucu camsı lifler elde edilir. Liflendirme metoduna göre liflerin çapı değişik olur. · Ürün Şekli Dökme elyaf (Yün) Şilte, Keçe, Modül Levha Kağıt Vakumlu form parçaları Halat Karışımlar, Tekstil ürünleri, diğer Ana Kullanım Yerleri Çeşitli fırınlar için çok yüksek sıcaklık yalıtımlarında, derzlerin doldurulmasında, sanayi fırınlarının primer sızdırmazlığında, levha ve vakumlu form verilmiş ürün üretiminde. Ergitme ve yakma fırınlarının yangın duvarlarında, yüksek sıcaklığa dayınıklı derz doldurulmasında, türbinlerde, yalıtımlı ambalajlarda. Genleşme derzleri, ergitme ve yakma fırınları için ek yalıtım, fırın kaplaması, ısı yalıtımı. lsı ve gerilim yalıtımlarında, yangın yalıtımının takviyesinde, döküm kalıbı kaplamasında. Fırın kaplamasında, özel döküm tesisleri yalıtımında. Ocak ve fırın kapılarında, ocak borularında, sıcak su kazanları, derzler, kablo sarmalarında. Ateşe dayanıklı malzemelerdeki çatlakların tamirinde, uzay araçlarının finiş tesislerinde bileşik yalıtımlarda, yangına dayanıklı yangın perdelerinde, fırınların ve kaynak tesislerinin koruma perdelerinde, boru ve kablolarda yalıtım halatı olarak. Ürün Özellikleri İyi bir geri yaylanma özelliği (esneklik) Düşük ısı iletkenliği, elastikiyet, dayanıklılık. İyi· bir geri yaylanma ve dayanıklılık. Düşük ısı iletkenliği, dielektrik özelliği. Düşük ısı iletkenliği, form alıştırma özelliği. Yerine iyi uyum sağlar, yüksek sıcaklığa dayınıklı. İyi geri yaylanma özelliği, iyi ısı yalıtımı. Ham elyaf bir toplama tankında basınç altında hareket ettirilerek bir band üzerine dökülür. Band üzerine dökülen bu elyaf "dökme" halinde olur. Eğer "şilte" yapılacaksa dökme ürün dikiş iğneleri ile dikilip şilte haline getirilir. Veya vakumlu parçalar, kağıt veya çamur (harç) haline getirilmek üzere diğer bölümlere gön- Tablo 3. Seramik elyafının şekil ve kullanım yerleri. Elyaf Doğal Organik OrganikYün Anorganik 1 Metalik Kristalin 1 1 Tek kristalli O~er D 171 Yu"n Al,03 SiC ~anı 1 ~ Oksit Diğer Oksit Diğer NEXTEL SiC SAFFİL karbon Karbon Zrü2 Şema 3. Elyaf sınıflandırması 18 1 Kiristalin Amorf mineral esaslı Diğer Genel olarak slikatsızlar cüruf yünü ~----, Seramik elyafı Organik Elyaf Selüloz Diğer doğal polimerler Aramid Poliolefin Poliüretan Diğer sentetik polimerler Sentetik Elyaf Anorganik elyaf Karbonlu elyaf Polititanat elyaf Killi elyaf Whisker Diğer Şema 4. Sentetik elyaf sınıflandırması
ceviri • % 60'dan az Al 2 o3 ihtiva eden Seramik Elyafının üretim metodu Hammadde karışımı Ergimiş karışım Elyaflaşma Elyafın toplanması Dökme elyafın ambalajı Daha sonraki üretim (konfeksiyon) Elyafın toplanması Yardımcı fırın Depolama Şilte kesme ve ambalaj Form üretimi % 60'DAN FAZLA Al2 03 ihtiva eden seramik elyafının üretim metodu (polikristalin) lslak alüminyum tuzları çözeltisi 20 Elyaflaşma Elyafın bandlarla taşınması ► ~I __ E_tü_v_~ı~ ısıl işlem fırını Rulmanlı fırında 1300 °C'ye ısıtma Şilte kesme ve ambalaj Şilte kesme ve ambalaj Şilte kesme ve ambalaj
ceviri • Alüminyum silikatlı elyaf Sınıflandırma sıcaklığı 1260°c 1260°c 14oo·c 143o•c 1480°C Bileşim: Si02 % 53 % 52 % 36 % 50 % 55 Al203 % 46 % 47 % 63 % 35 % 41 Zr02 - - - % 15 - Cr203 - - - - %3 Fe203 % 0,1 %0,05 % 0,05 % 0,1 % 0,1 Alkaliler % 0,4 % 0,15 % 0,1 % 0.2 % 0,1 Ortalama lif çapı 1,5-3 mikron Mineralojik esası cam 1. Seramik elyafı. (Amorf) Mullitelyafı Killielyaf Zirkonoksit Sınıflandırma sıcaklığı 16oo·c 1600°c 2000°c Bileşim: Al203 % 72-80 % 85-95 % 95-99 Si02 % 20-28 % 5-15 Zr02 - - - Ortalama lif çapı 3-4 µm 3-4 µm 6 µm Mineralojik esası Mullit a -Al203 Baddeleyit, 15- Al203, tertr.Zr02 0 - Al203 2.Çok kristalli elyaf. (Yüksek sıcaklıklar için). Si02 elyafı Ca-Silikat Ca-Aluminat Sınıflandırma sıcaklığı 1100°c 1050°c 125o•c Bileşim: Si02 % 99 % 51-64 - Al203 - - % 58 CaO - % 22-48 % 41 MgO - % 0-15 - Ortalama lif çapı 10 µm 3-4 µm 6 µm Mineralojik esası Mullit Cam Cam 3.lsı yalıtımı için elyaf. derilir. Şilte dikebilmek için ham elyaf kayganlaştırıcı bir madde ile muamele edilir. Dikişten sonra kayganlaştırıcı madde etüvde ısıl işlem sonucu tekrar yok edilir. Bitmiş şilteler ya sevke hazırlanır veya form verilmiş parçalar elde edilmek üzere diğer bölümlere 22 gönderilir. Yüksek Al2O3 içeren elyaf, viskozitesi düşük olduğu için ergitme metodu ile elde edilemez. Bunlar başka usüllerle üretilir. Bükme-sinter metodu ve organik polimer içeren değişik metalik tuz çözeltileri bunlardan birkaçıdır. Bu çözeltiler içinde ham elyaf gerilir. Bilahare uygulanan 1300 °C'lik ısıl işlemle organik elyaftan çok kristalli (polykristalin) anorganik lifler elde edilir. Pazara Sunuluş Biçimlervie Kullanımları Dökme yün ve şiltelere hariç tüm ürünler organik veya anorganik bağlayıcılıdır. Organik bağlayıcılar nişasta, duvar kağıdı yapıştırıcısı, acryl reçinesi, fenol reçinesidir. Anorganik bağlayıcılar ise SiO2 veya Al2O3'tir. Bunlardan başka anorganik bağlayıcılı ürünler kaolin ve killi toprak ihtiva edebilir. (Bkz. Tablo 3.) 6. ÜrünÖzellikleri Seramik liflerinin çapları, üretim metoduna göre değişmektedir. Liflerin ortalama çapı 2.3 mikron, üfleme metodu ile üretilenlerde 2.4 mikrondur. Üretim sırasında liflerden ayrı olarak "shot" denilen lif haline gelmemiş seramik topakçıkları bulunur. Bunlar küre veya damla şeklindedir. Topakçıklar ürün ağırlığının % 60'ına kadar çıkabilir. Bunlar ürün içinde istenmeyen cisimlerdir. Bir şiltenin içindeki dağılım şöyledir: % 50 Shot % 25 3 Mikrondan büyük elyaf % 25 3 Mikrondan küçük elyaf Seramik elyafı ve bunlardan üretilen ürünler kimyasal ve minerolojik bileşimlerine göre ve ayrıca max. kullanım sıcaklıklarına göre sistematik olarak sınıflandırılır. Buna göre aşağıda görüldüğü gibi üç ana grup vardır.
ceviri , Resim 1. Vakumlu form parçaları. Resim 2. Elyaf üzerindeki yeniden kristalleşme. Örneğin, seramik elyafının bir fırında kullanılması sırasında, artan sıcaklıkla beraber elyafın mikrostrüktürü de değişir ve yeni kristalleşmeler olurken Mullit ve Cristabalit oluşur. Böylece daha önce kaygan olan elyafın yüzeyi pürüzleşir ve elyaf kırılganlığı artar. Bu olay hacim ve dayanıklılığa etki ederek hacim azalmasına neden olur. Sınıflandırma sıcaklığının tarifi: Deney kütlesinin her tarafının ısıtılmasıyla 24 saatte: Doğrusal küçülme % 2'den az (levha ve form parçalar) Doğrusal küçülme % 4'den. az % 45 Hafif ateş tuğlalarının sıcaklığa dayanımına göre sınıflandırılması gibi seramik elyafı da sıcaklıklara göre kesin olarak sınıflandırılır. Her ne kadar fırınların dış kaplamasında kullanılan seramik elyafı sadece bir taraftan sıcaklığa maruz kalıyorsa da, kullanılabilecek max. sıcaklık, devamlı çalışan tesislerde sınıflandırma sıcaklığının altında tutulur. Pratikte, kullanım sıcaklığı (kullanım yerine bağlı olarak) sınıflandırma sıcaklığının 150 °C'ye kadar altında olur. 7. Seramik Elyafının Fırınlarda Kullanılması Seramik elyafının karakteristik özellikleri hafif olması, düşük ısı depolama özelliği, düşük ısı iletkenlik ve sıcaklık değişimlerine gösterdiği yüksek dayanımdır. Sanayi fırınları üretiminde bu özelliklerden faydalanılarak bugün çok değişik sanayi fırınlarında seramik elyafı kullanılmaktadır. Aşağıda seramik elyafının tipik kullanım usülleri gösterilmiştir. Malzemenin ticari şekline ve kullanılacak yerin durumuna bağlı olarak fırınlarda çeşitli şekillerde uygulanabilir. Uygulama cinsine göre de tesbit ve ankraj elemanÜfleme Metodu Bükme Metodu 8-9 9-10 10-11 Elyaf Çapı (mikron) (şilte, tül, kağıt vs.) Şema 5. Üretim Metoduna göre elyaf çapları dağılımı. 23
ceviri , Ürün Şekli Ticari Ölçüler Ticari Yoğunluk Uygulama ve (KG,M3) Montaj Metodu Dökme 5-20 kg torba 50-150 Doldurma usülü Şilte, Rulo Kalınlık: 6-50 mm. Yapıştırma, klipslerle Genişlik: 610 mm. 50-160 tutturma veya cuplocks. Uzunluk: 7300 mm. Keçe levha K: 3-50 Yapıştırma, klipslerle G: 500-100 mm. 50-280 tutturma veya kapak. U: 1000-1200 mm. Vakumla K: 5-100 mm. Yapıştırma, klipslerle şekillendirilmiş G: 500-1000 mm. 200-300 tutturma veya cuplocks. levhalar U: 1000-1250 mm. Vakumla Değişik gometrik şekillendirilmiş şekillerdeörn: borular, 200-400 özel parçalar boşluklu parçalar, doldurma, 20 kg/adet ağırlığa kadar Kağıtlar K: 0,5-3 mm. Yapıştırma, klipsleme, G: 500-1000 mm. 180-350 Gerilme. U: 1000 mm. Kartonlar K: 1-5 mm. Yapıştırma, klipsleme, G: 500-1000 mm. 1200'e kadar Gerileme. U: 1000 mm. Dokumalar K: 0,3-5 mm. Yapıştırma, klipsleme, G: 10-1000 mm. Gerileme. U: 1000-10000 mm. Halatlar 3-50 mm. çapında 100-180 Yapıştırma, klipsleme, Gerileme. Modüler, K: 25-300 mm. kaplamalar G: 300 mm. U: 300 mm. 100-180 Yapıştırma Modüler, K: 150-300 mm. Yapı~tırma ve özel şiltelerden G: 300 mm. 100-200 meta ik tesbit parçalar U: 300-600 mm. elemanları. Modüler, K: 100-300 mm. Yapı~tırma veya özel vakkumlu G: 200-500 mm. 200-300 meta ik tesbit . U: 200-800 mm. elemanları. Elyaf harcı ve 20 kg'ya kadar 250-1000 Püskürtme, dökme, yüzey kaplama basma, boyama. Seramik elyafının ticari şekilleri, uygulama metodları. Resim 3. Elyaf modüllerinde aşırı sıcaklıktan meydana gelen gerilme çatlakları. 24 Resim 4. Elektrikle ısıtılan ateşleme fırını. ları seçilir. Şema 6'da tipik birkaç ateşe dayanıklı fırın duvarı resmi görülmekte ve seramik elyafı ile yapılan ısı yalıtımının avantaj ve dezavantajları sıralanmıştır. Üç katmanlı ateş tuğlalı klasik fırın duvarlarına oranla aynı termik şartlardaki seramik elyafıyla yalıtım (1) daha ince, daha hafif daha ekonomik ve ısı tekniği açısından daha uygun olmaktadır. (3). 8. Seramik Elyafının Sağlık Tehlikesi Seramik elyafı ile çalışanlar için bir sağlık tehlikesi genel olarak solunabilen liflerin iş başındaki solunan havadaki miktarı ile ilgilidir. Zira seramik elyafının çapları çok küçük olduğundan ciğerlere giden WHO elyaf miktarı örneğin mineral yünlerden daha fazladır. Seramik elyafı ile çalışanlar için "Tehlikeli Maddeler İçin Teknik Kurallar" (TRGS 900) mevcut olup burada elyaf konsantrasyonun sınır değerleri belirtilmiştir.
ceviri • ti- 1200·c ti= 600·c G) 250 t=61°C ta= 2o·c Duvar ağırlığı 49 kg/m' Q = 575W/m' 60=16MJ 1. Sabit, ti= 1200·c Duvar ağırlığı 175 kg/m' a = 841W/m' 161 MJ 80MJ.14MJ ~7 MJ 6 Q = 88 MJ Duvar ağırlığı 659 kg/m' Q = 625 W/m' 619MJ 318 MJ 6Q=345MJ D Sabit Duvar ağırlığı 669 kg/m' Q = 542 W/m' J 23 MJ 60=197MJ 2. 12 saatte600·c·ye kadar soğuma EZ2J Sabit olmayan 3. Hattasonu36saat600cC'detutma Şema 6. Seramik yünlerinin, klasik sanayi fırınları duvar konstrüksiyonlarına nazaran daha ince, daha hafif ve daha ekonomik olduğunu gösteren ısı tekniği özellikleri. Seramik elyafı üretilirken yapılan çok sayıdaki ölçmeler mineral yünlerle kıyaslanarak aşağıdaki listede konsantrasyonlar gösterilmiştir. (F/m3= 1 m3'deki lif miktarı) Beyan Olunan Fim3 Seramik elyafı Mineral Yünler % 75 360.000 95.000 % 90 610.000 225.000 Seramik elyafıyla yapılan çalışmalarda mineral yünlere oranla yüzden fazla yapılan ölçmelerde şu değerler bulunmuştur. Beyan Olunan F/m3 Seramik elyafı Mineral Yünler % 75 1.100.000 % 90 2.100.000 Elyaf çapları ile uygulama sırasındaki işlemlerin değişikliği, havadaki elyaf konsentrasyonunun da farklı olmasına neden olur. Fakat prensip olarak seramik elyafından oluşan konsentrasyon daima mineral yün elyafından oluşana göre fazladır. Seramik elyafı uygulanmış tesislerde mineral yünlerine de sıkça rastlanır. Mineral yün fırının dış kaplamasında olabileceği gibi fırın duva26 110.000 400.000 rının içinde seramik elyafından önce de bulunabilir. Sıcaklığı 900 °C'den fazla olan tesislerde elyaftan başka Kuartz ve Kuartz taşıyan mikrotozların da bulunduğu bilinmelidir. TRGS 905 yönetmeliğinde, "kanser yapıcı, üretmeyi tehlikeye sokucu, ırsi özellikleri değiştirici malzemeler" başlığı altında WHO tariflerine göre ciğerlere gidebilen camsı yapay mineral lifleri keza ciğerlere gidebilen seramik elyaftan mamul ürünler sınıflandırılmış olup aşağıdaki şekilde kanserojenlik lndex (Ki) formülü ile hesaplanır: Ki=INa,K,B,CaM, g,Ba-Oks-it2xAlOksitler. Kimyasal formülünden hesaplanan ağırlık yüzdeleri "Tehlikeli Maddeler" Yönetmeliğine göre (GefStoffV) şu üç kategoridedir. Ki küçük/ eşit 30 Kanser yapıcı maddeler kategori 2 (K2) Ki 30'dan 40'a kadar Kanser yapıcı maddeler kategori 3 (K3) Ki büyük / eşit 40 (herhangibir kademelendirme yok) Hesaplama formülüne göre Seramik Elyafının açıkça Ki 30 olduğu görülmektedir. Dolayısı ile seramik elyafı ile yapılan çalışmalarda, ZH 1/294 yönetmeliği "Yapay Mineral Elyafı ile çalışmalarda alınacak güvenlik önlemleri ve kuralları" "Seramik Elyafı Ürünleriyle Çalışma"
ceviri • TeknikveOrganizasyonla İlgili KorumaÖnlemleri: Teknik bir koruma önlemi daima üstün tutulmalıdır. • İşyerinin gayet iyi havalandırması sağlanmalıdır. • Tozların kalkması ve havaya karışması önlenmelidir. • İşyeri temiz tutulmalıdır. • Ürün atıkları hemen yerinde kapalı bir kapta (naylon torba gibi) toplanmalı, torbalar kapatılırken içindeki hava dışarı kaçırılmamalıdır. • İş sahası klasik süpürgelerle süpürülmemeli, özel olarak çok ince tozları emen elektrikli süpürgelerle (ZH 1/487, kullanım kategorisi C) emilmelidir. Emicinin filtresi ürün atığı gibi muamele görmelidir. • Basınçlı hava üflemek prensip olarak yasaktır. • Mümkün olduğunca ön işlem görmüş (ön konfeksiyonlu) ürünler kullanılmalıdır. Ambalajlı ön işlem görmüş ürünler sadece iş sahasında açılmalıdır. • Ürünlerin kesimi için testere kullanılmamalı, sert bir altlık üstünde bıçakla kesilmelidir. Testere kullanmak zorunlu ise uygun bir toz emici (ZH 1/487, kullanım kategorisi C) ile tozlar emilmelidir. • Eski yalıtımların sökülmesinde özellikle titiz davranılmalıdır. Sökülen malzeme atılmamalı, mümkün olduğunca işyerinden uzaklaştırılmalı ve toz oluşumunu azaltmak için ıslatılmalıdır. Emici hazır bulundurulmalı ve çalıştırılmalıdır. Sökülen malzeme sıkı kapatılmış konteynerlerde toplanmalı, depolanmak üzere belirtilen atık yok etme tesislerine gönderilmelidir. • 900 °C'den fazla sıcaklığı olan tesislerde seramik elyafı ile çalışırken "Sağlığı Tehlikeye Sokan Mineral Tozlar (VBG 119)" ve TRGS 900'ün "Limit Değerleri"ne dikkat edilmelidir. Bunlarda, kuarz (Kristobalit, Tridymit) varsa limit değerler şöyledir (çok ince toz ölçümleri): Kuarz (Kristobalit, Tridymit) MAK-Değeri 0.15 mg/m3 Kuarzlı ince tozlar MAK-Değeri 4.0 mg/m3 Eğer "çok ince toz" o malzemenin en az % 1 ağırlığında ise o taktirde artık kuarzlı (Kristobalit, Tridymit) sayılır. İş sağlığı önlem araştırmaları meslek birlikleri G ana maddesi 1.1. (Minerolojik Tozlar, Kısım 1: Silikojenli Tozlar) uygulanmalıdır. Kişisel KorumaÖnlemleri Eğer Teknik Koruma Önlemleriyle ölçülen değerler TRK değerlerinin altına inmiyorsa o takdirde aşağıda kişisel koruma önlemlerine başvurulur: • Solunabilen tozlara karşı denenmiş bir ağız maskesi (en az partikül filtreli, sınıf P2) kullanılmalıdır. Kullanılmış eski seramik elyafı ile çalışma durumunda (silikoz tehlikesi) ve daha yüksek tozlaşmalarda, (örn. dar ve havalandırılamayan hacimlerde çalışma) P3EN uygulanmalıdır. Mesleki Birlikler Ana Maddesi G 26'ya göre özel iş sağlığı önlemleri (nefes koruma aletleri) kullanılmalıdır. • 5 mikrondan küçük tozları geçirmeyen, gaz sızdırmaz koruma gözlükleri (hasır gözlük) kullanılmalıdır. • Bol, uzun kollu iş elbisesi giyilmeli, bunlar bilek ve boynu sıkmalıdır. Bu iş elbiseleri özel olarak depolanıp yıkanmalıdır. • Eldiven giyilmelidir. Bunlar deliksiz kromatlı DiN 4841'e göre üretilen deri eldivenlerdir. Ellere önce tanen ihtiva eden cilt koruma merhemleri sürülmelidir. • Hassas cildi olanlar açıkta kalan vücut kısımlarına yağlı, tanenli cilt koruma kremleri sürmelidir. • İş bitiminde inşaatta kalan tozlar bol suyla yıkanmalıdır. yönetmeliği ve henüz hazırlanmakta olan TRGS 521 "Elyaf Tozları" yönetmelikleri dikkate alınmalıdır. ZH 1/294 önlemler kataloğunun gerekli olan ilaveleri GefStoffV'nin altıncı kısmında ele alınacaktır. Hesap sonucu K2 grubuna giren ürünler ve onlardan sorumlu olanlar. aynı şekilde sınıflandırılacak ve GefStroffV'nin altıncı kısmında yazılı önlemler kataloğuna eklenecektir. Özellikle şunlara dikkat edilmelidir. -Bildirim mecburiyeti - Ek soruşturma mecburiyeti - Ek önlem araştırmaları - Miktar kısıtlanması - Çalışma süresi kısıtlanması - Faaliyet kısıtlanması - Faaliyet sahasının kısıtlanması - Atıkların tanımı - Evde çalışma yasağı Limit değerler: Almanya'da 1993'ten beri Yapay Mineral Lifler için bir teknik konsentrasyon değeri (TRK) tesbit edilmiştir. Bu değer, 31.12.1995 tarihine kadar sınırlı süreli olup, yerleşik eski tesisler için 1.000.000 F/m3 , diğerleri için 500.000 F/m3'tür. Şantiyelerde (uygulama yerlerinde) TRK değeri, ışık mikroskobik yöntemiyle belgelenmek şartıyla 1.000.000 F/m3'ten az olduğu taktirde 500.000 F/m3 olarak alınabilecektir. Çalışma sahasında yapılan çalışmalar sırasında edinilen tecrübelere göre çıkan külliyetli miktardaki elyaf konsanstrasyonları limit değerleri için çalışma yöntemleri öngörülmemiştir. Bu husus özellikle püskürtme (sprey) metodu ile yapılan yalıtımlarda ve eski lifli yalıtımların sökülmesi durumlarını ilgilendirmektedir. Bu metodla yapılan çalışmalarda insanları olası bir sağlık tehlikesinden korumak için etkin ve uygun koruma önlemleri (keza kişisel koruma önlemleri şeklinde) alınmalıdır. 27
RkJQdWJsaXNoZXIy MTcyMTY=