Yalıtım Dergisi 175. Sayı (Ekim 2018)

38 Yalıtım / Ekim 2018 yalitim.net BİNA CEPHELERİNDE OLUŞAN TASARIM KAYNAKLI BOZULMALARIN İNCELENMESİ MAKALE ARŞ. GÖR. N. ÖZGE ESENER / Gebze Teknik Üniversitesi YRD. DOÇ. DR. ÖMER Ş. DENİZ / Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi 1. GİRİŞ B ina cephesi, Hasol’un sözlüğünde “Bir binanın yüzeylerinden her biri; özellikle ön yüz” olarak tanımlanmaktadır [15]. Tarih boyunca bina cep- heleri pek çok farklı üslupla tasarlanılmış, farklı sistemlerle üretilmişlerdir. Malzeme ve yapım teknolojilerinin gelişmesiyle farklı işlevler üstlenen ve katmanlaşan bina cep- helerinin temel işlevleri şöyle sıralanabilir [1]: Taşıma: Bina cephesinin, bazı durumlarda, kendi yüküne ek olarak bina bütününü etkileyen yükleri de taşıması gere- kebilir. Koruma: Bina cephesi, yapıyı dış etkilere karşı koruya- bilmelidir. İç ortam konforunu sağlamalıdır. Bitirme: Bina cephesinin estetik fonksiyonlarını karşılayan, insanlar için konforlu ve güvenli yüzeylere sağlayan bitirme yüzeyleri olması gereklidir. Dağıtma: Servis sistemleri bina cephesinin içerisinde çözülebilmektedir. Servis sistemleri ile bina cepheleri tasarım aşamasında beraber düşünülmediklerinde sonradan yapılan uygulamalar sonucu bina cephesi bozulmaya uğrayabilmek- tedir. Çalışmada, literatür araştırması ve gözlem yöntemi ile saptanan 30 tasarım kaynaklı bozulma örneğinin incelenmesi ile bozulmaya neden olan tasarım sorunları belirlenmiş ve detaylı olarak incelenmiştir. 2. BİNA CEPHELERİNDE BOZULMA Çalışmada, beklenen hizmet süresi dolmadan, tasarımcı tarafından belirlenen işlevleri sağlamada yetersiz kalan bina cepheleri, bozulmaya uğramış cephe olarak kabul edilmiştir [2]. 1.1. Bozulma Tipleri Bina cephelerinde saptanan bozulma tipleri estetik bozulma, dayanımsal bozulma ve işlevsel bozulma olarak üç başlıkta incelenmiştir [2]. Estetik bozulma, bina cephesinin tasarlanan görüntüyü ve estetik etkiyi kaybetmesi olarak tanımlanabilir. Bu değerlen- dirme yapılırken biçim, ölçek, oran, ritim, renk ve doku gibi tasarım elemanları göz önüne alınabilir [2]. Dayanımsal bozulma, bina cephesinin elemanlarında ve/ veya bileşenlerinde meydana gelen deformasyon sonucu, cep- henin statik dengesini kaybetmesi olarak tanımlanabilir [2]. İşlevsel bozulma, kullanışsızlık, bina cephesinin kullanıcı ihtiyaçlarını karşılamada yetersiz kalması olarak tanımlanabi- lir. Bu ihtiyaçlar yapının konumlandığı yer, çevresi ve bölgenin kültürü gibi faktörler sebebiyle farklılık gösterebilir [2]. 1.2. Bozulmaya Neden Olan Etkiler Estetik, işlevsel ve dayanımsal bozulmaların, bina cephe elemanlarının ve bileşenlerinin, hangi etkilere maruz kalması sonucu ortaya çıktıklarının bilinmesi tasarım eksikliklerinin ve yanlışlarının belirlenmesinde önemlidir. Çalışmada bina cephelerinde bozulma oluşturan etkiler: Fiziksel, kimyasal, jeolojik, biyolojik, mekanik etkiler olmak üzere beş başlıkta incelenmiştir [2]. Bir malzemenin fiziksel özelliği, onun deneylerle ölçü- lebilen özelliğini (boyut, kütle, hacim, genleşme katsayısı, iletkenlik vb.) ifade eder [3]. Fiziksel etkiler; iklim etkileri (rüzgar, yağış), ısı etkileri, su ve nem etkileri, ses etkisi olarak sayılabilir [2,4] (Şekil 2.1).